Аджалсыз адам ёлмейди,
Кечесиз джукъу келмейди.
Эй! Сагъат кибик ургъан джюрегим,
Сакъат тапханын а билмейди.

Мен джангкъылычны джаухары,
Сен шиякыны алтыны.
Эй! Сени берселе: "Алдым, - дер эдим, -
Мен бу дуниядан хакъымы".

Кёб сёлешген кёмюрдю, дейле,
Аз сёлешген а алтынды.
Эй! Мен кёлюмдегин, айтыб тыкъсыдым,
Ол сёлеширге тартынды.

Къутасчач

Къутас чачларынгы алтын эт, дедим да,
Джибек къашларынгы кюмюш эт!
Эй! Ариулугъунг тогъуз къат сени,
Аладан манга да юлюш эт!

Тама-тама кёл болду,
Джыйыла-джыйыла, эл болду.
Эй! Сени тауушунг эшитилгенлей,
Мени ауругъаным сёл болду.

Самауарланы къайнатыр, дейле,
Сюйген джюрекни кёмюрю.
Эй! Эки сюйгеннге хайыр болгъанны,
Ой, узакъ болсун ёмюрю!

Сёзню кючлюсю сауутду,
Бир келечим да Даутду.
Эй! Сабырлыкъ бла, акъыл бла да,
Джан Нохчукъ махтау аллыкъды.

Сюйген джюрекни къызгъан кёмюрю,
Шай самауарны къайнатыр.
Эй! Тюзелген ишни зауукъ ёмюрю,
Бал чайырланы чайнатыр.

Эл дарий-дамха джуусала, дейме,
Хасан а тонун джуугъанча.
Эй! Акъмаралыма киши джукъ айтса,
Биpey бойнумдан буугъанча.

Сени къышхы кюнюнг, джай болсун!
Ётер кёчюуюнг, сай болсун!
Эй! Сюймеклик деген, кимге да тенгди,
Ой, джарлы болсун, бай болсун.

Мен суу джоргъагъа минейим,
Темирден кюбе киейим.
Эй! Салгъан тузагъым, сени туталыб,
Амалсыз кюнюнге тюбейим.

Ой, башынгдагъы кюпес джаулугъунг да,
Аны арасында - джибеги.
Эй! Мен Акътамакъны сюймей не этейим,
Алтын тауукъну джюджеги.

Кенгден къарасам - кёлекке, дедим,
Къатына барсам мёлекди.
Эй! Мен Сурахайны табсам дунияда,
Ий, башха не зат керекди?

Кенгден къарасам, багъырды, дедим,
Къатына барсам, алтынды.
Эй! Бу сёз къылычым ауузумдады,
Сени къоймазгъа антымды.

Кенгден къарасам, къалайды, дедим,
Къатына барсам, кюмюшдю.
Эй! Мени санга этген джырларым
Эшитгенлеге да сюйюнчдю.

Чилле джаулукъ

Сурахай, cаpы джаулугъунг, дейме,
Ариу джарашады санынга.
Эй! Ингилик салад, деб, эришген этелле,
Ол Аллах берген къанынга.

Сypaxaй, сары джаулугъунг, дедим,
Ариу джарашады бойнунга.
Эй! Мен сары илячин болуб къалгъаем,
Ол чыммакъ ариу къойнунга.

Сypaxaй, сары джаулугъунг, дедим,
Ариулугъунгду байлыгъынг.
Эй! Мен - къылсыз къармакъ, сен - алтын чабакъ,
Сен манга къайдан табылгъын!

Сypaxaй, сары джаулугъунг, дедим,
Аны кюе къыркъсын чачагъын.
Эй! Шам Семенлада сен, келин болуб,
Отоу юйде болсун ушагъынг.

Сурахай, чилле джаулугъунг, дедим,
Джерни сызады узундан.
Эй! Мен сени айырыб сюйген этеме,
Сay Къарачайны къызындан.

Сурахай, чилле джаулугъунг, дедим,
Аны гануасы окъады.
Эй! Кёзден ырахын болурса да, деб,
Джюрегим бир бек къоркъады.

Мени кёзюме алай кёрюнесе,
Сен мёлек кибик, джин кибик.
Эй! Акътамакъ ариу, къайдан келесе,
Къаягъа тийген, кюн кибик?

Мен кече болса, джукълаялмайма,
Сагъайыб, санга джыр эте.
Эй! Кюндюз болса, ишлеялмайма,
Кеси кесими тюзете.

Джюрекде бир зат къайнайды,
Кёзюм кёргенден тоймайды.
Эй! Сенден башхала табы да этелле,
Кёлюм аланы уа алмайды.

Мен, джерни къазыб, терен киралсам,
Кёкге, басхыч салыб, миналсам.
Эй! Санга туракълай, озуб кетеме,
Саламлашыргъа уялсам.

Мен атда ойнагъан атлыма, дедим,
Атланы белин юземе.
Эй! Бир кёз къарангы этеме сеннге,
Бир эс джыяма - тёземе.

Сени сёзлеринг меннге татырла,
Сен башхалагъа сёлешме!
Эй! Сен алтын эсенг, мен накъут-налмаз
Мени джегерге кюрешме!

Къайыкъгъа къаплан миннгенлей,
Къамагъа кезлик такъгъанлай,
Эй! Джазыуунг джетсе, алай келирсе,
Джалан аякълай - чабханлай.

Биреуню хакъын алмазма,
Джалыныб, джаудан къалмазма.
Эй! Чакъырылмагъан, орунсуз болур,
Сен чакъырмасанг а, бармазма.

Секириб миндим мийикге,
Джууукъ бармадым джарына.
Эй! Айджаякъ кибик, белгили этерме,
Сени тау эллени барына.

Кёлтюрюб тургъан гаммешим,
Сеннге сояргъады кенгешим.
Эй! Хар айтхан сёзюнг атдан багъады,
Аны ючюндю кюрешим.

Джалынчакъ къонакъ - тигимчи,
Сюйгенчигимсе биринчи.
Эй! Биреу къолунда кёргюзмем сени,
Аджалым джетиб ёлгюнчю.

Секириб миндим атыма, дедим,
Аны ёшюнлюгюн салмайын.
Эй! Мен бир адамны да аллыкъ тюйюлме,
Бу Сурахайны да алмайын.

Аслам мычыды, къалай этейим,
Бу джазгъы тангым атмайын.
Эй! Къоярыкъ тюлме, насыбым тартыб,
Таумаралны табмайын.

Ары бара, бери келе, дедим,
Эки бутумдан арыдым.
Эй! Андан эсе кёрмеге эдим,
Ой, сени къайдан а таныдым?

Ингичгетабан аякъ кийиминг да,
Суу бабуш кибик, джёбелей.
Эй! Кёлюнг сюймеген сёз эшитгенлей,
Сен, сабий кибик, ёпкелей.

Ой, башынгдагъы алтын окъа бёрк,
Джерни джарады омакъдан.
Эй! Дуниягъа ишленнген джарлы кёб артыкъ,
Малы кёб болгъан а тумакъдан.

Ой, тыпырдаса, тай озар, дедим да,
Табаны къызса, ат озар.
Эй! Мен былай эте тургъанлайыма,
Сени алыргъа ким базар?

Къап-къарадыла къашларынг,
Къараялмайма кёзюнге.
Эй! Ариулугъунгдан артха къалмайын,
Алдандым джылы сёзюнге.

Ий, менден хапар сен нек сормайса:
"Бу тойгъанмыды, ачмыды?"
Эй! Кёмюр къызса, темир эритеди,
Сени джюрегинг, ташмыды?

Ой, кюн келгенди ортагъа, дейме,
Бизге туурады Батагъа.
Эй! Алыб алалмай, къоюб къоялмай,
Башым къалгъанды хатагъа.

Кюнюм келгенди къушлукъгъа.
Саным тартады тынчлыкъгъа.
Эй! Сурахай мени къолума тюшсе,
Кетмезем энди джашлыкъгъа.

Ташчыда талай ишчиле
Къая ранланы къазалла.
Эй! Бу Сурахайны айтхан сёзлери,
Джыламукъ кибик, тазалла.

Темир къыйынлысы - эгеуге, дейме,
Агъач къыйынлысы - къакъгъычха.
Эй! Джюрек къыйынлысы - сюймеклик отха,
Къурч къыйынлысы да - чакъгъычха.

Къачырама, десем, - чырмаула,
Къачама, десем, - сылтаула.
Эй! Сюймегенлени мыдах этдиле,
Мен санга салгъан махтаула.

0й, бачха байлыкъ - бир айлыкъ.
Сени ариулугъунг - субайлыкъ.
Эй! Сюймеклик джашау къыйын болса да,
Андады бютеу къолайлыкъ.

Кел, Акътамагъым, кетейик,
Эресей - тургъан элибиз.
Эй! Ызыбыздан тентиреселе,
Бек тансыкъ болсакъ, келирбиз!

Сен бал четенни тарагъы,
Кимле танырла татыуун?
Эй! Сен тюрлю болсанг, ким бла этерме,
Мен сюймекликни сатыуун?

Ала кёгюрчюн, сары илячин
Кёзюу джырлайла джырынгы.
Эй! Сёз бла къыйнамам сени джюрегинги,
Иш бла талдырмам санынгы.

Ой, сюйген джюрек кеси кёрлюкдю,
Аллах аны анга береди.
Эй! Сёлешмесе да, ышанларындан
Сюйген болгъанын биледи.

Сюймеклик деген бир нюр мyxypду,
Сюйген джюрекге басылгъан.
Эй! Сюйгенден къалгъан адамды, дейле,
Ёмюрюн къыйын да ашыргъан.

Сен да джюйюсхан, мен да джюйюсхан,
Бал бла джауча джарашхан.
Эй! Сени юсюнгде кёб болду, алан,
Бир-бири бла талашхан.

Байны кюбюрюнде - къумачы, дедим да,
Джарлыны этегинде - джырмачы.
Эй! Экибизге заран этгенни
Болмасын, Аллах, къууанчы!

Бизге келинчик боллугъунгу уа
Анам кёргенди тюшюнде.
Эй! Джерклени ичинде, субай наратча,
Сен тенглеринги ичинде.

Байны тылпыуу тирмен бурады,
Джарлыныкъы уа, тартмайды.
Эй! Акъылы болгъан иги тиширыу
Намысын малгъа сатмайды.

Телини кёрген, тентирер, дедим да,
Акъыллыны кёрген, эс джыяр.
Эй! Мен, тели болуб, сен тентиресенг,
Сени, ариу айтыб, ким тыяр?

Ашарыкъ хазыр этейим, дедим да,
Къошуму кирсиз джыяйым.
Эй! Тютюн чыкъгъаннга, къонакъ келеди,
Хап-хазыр болуб турайым.

Къарачай адет алайды:
Адамгъа адам келеди.
Эй! Кёз-къаш бермейин, сыйын кёрмейин,
Къызгъанч а, саудан ёледи.

Келген къонакъгъа, джарыкъ болмасанг,
Къонакъла ёпкелеб кетерле.
Эй! Ашха джарыкъны, ишге башчыны,
Адамла сыйлы этерле.

Ой, келечиси иги болса уа,
Кели башы эрге барады.
Эй! Джюрек джюрекге джарашыб къалса,
Джашауу татлы болады.

Алтын терезеде кёксюл кёгюрчюнюм да
Марджан мынчакъланы тартады.
Эй! Аны ариулугъу айгъа ушайды да,
Кюн, сейирсиниб а, батады.

Сюймеклик деген а бар нюрдю, дедим,
Ол бир-бирлеге къонмайды.
Эй! Джюрюген джолу бютюн назикди,
Аягъы тайгъан онгмайды.

Ой, акъыллыны шашханы -
Кюнню булутха батханы.
Эй! Джюрегиме джарамайды
Ариу Акътамакъны да айтханы.

Къызгъан темирни - чёгючге, дедим да,
Эринчек атны - къамчиге.
Эй! Сюйген джюрекни эки кёзюнден
Джыламукъ бетли да къан чыгъа.

Сюймегенлеге - джол къысха, дедим да,
Сюйгенни джолу узунду.
Эй! Эки тынгылаб, бир айырмагъан,
Ол акъылындан да хузумду.

Тели тепсерге билмейди, дедим да,
Тепсеб тебресе, къоймайды.
Эй! Сюйгенни кёзю-къашы башхады,
Белгили болмай къалмайды.

Сапинкаларынг, алтын токъмакъларынг да,
Соргъунчу кенгден танытхан.
Эй! Сурахай, сени къайгъынг болгъанды,
Туу санларымы арытхан.

Ой, эки къыркъгъандан, джюн ашхы,
Кёзбау тюшледен, тюн ашхы.
Эй! Сенсиз ёмюрню джылындан эсе,
Сени бла джашар кюн ашхы.

Аууз алдамаз, кёз къаргъамаз,
Ишлемеген а, ашамаз.
Эй! Ёмюрю кетер эринчекликде,
Ол бюсюреулю джашамаз.

Мен мындан къараб а таныйма, дедим да,
Кюнлюме кюнню тийгенин.
Эй! Аллах болмаса, киши билмейди,
Сурахай кимни сюйгенин.

Мындан къараб таныйма, дедим да,
Кюнлюмде кюнню батханын.
Эй! Аллах болмаса, киши билмейди,
Тангымы къалай да атханын.

Чындымы чалдым кючлюге, дедим,
Джерими салдым ючлюге.
Эй! Джаратылгъанлы сукълана эдим,
Сенича, кескин да ишлиге.

Къагъыбал чибин а бал ашар, дедим да,
Юреннген джаллы мал ашар.
Эй! Кертисин айтмай, тобагъа къайтмай,
Бу джалгъан шагъат а, джан aшаp.

Ички - шайтанны да садагъы, дедим да,
Уру - душманны къапханы.
Эй! Аланы, эталгъан джюрютюрюкдю,
Дагъыда аман табханын.

Сен - тийген кюнню таягъы, дедим да,
Мен - атхан тангны ышаны.
Эй! Тау тейриге ышаннган кибик, турама
Акътамакъ, санга ышаныб.

Джумарыкъ джырлай джырынгда, дедим да,
Гуждар сызгъыра эжиуде.
Эй! Субай бусакъла - аяз ушакъда,
Мен аны айтхан а кёзюуде.

Мен - джай айланы джаууму, дедим да,
Сен - Ташлы къолну къышлыгъы.
Эй! Мен джауалмасам, сен къургъакъ къалсанг,
Боллукъ тюйюлдю да тынчлыгъым.

Мен джылы салам айтама, дедим да,
Эгечлеринги барына.
Эй! Суугъа - чабакъ, къаягъа - ыргъакъ,
Мен Джохарджалны уа алырма.

Ой, Таумаралым а, алтынджал кийигим,
Джауум джауса, джалы джашнайды.
Эй! Мёлеклери, сюелле мени,
Шайтаны чамланыб а башласа.

Кюмюш терезеде да барды бир сюйгеним,
Кюмюш стаканда сют кибик.
Эй! Ариудан эсе, кёзбаугъа дженгеди -
Меннге сёлешюую уа, тюрт кибик.

Ой, Таумаралым а, алтынджал кийигим,
Айырмаланы марайды.
Эй! Кёрпе тонла, кёб къойла, демей,
Адамлыгъыма уа къарайды.

Мен суу джоргъагъа минейим, дедим да,
Темирден кюбе киейим.
Эй! Болушлукъ этсем, онгсунур кибик,
Аллай кюнюнге уа тюбейим.

Къара шхылдыча, татыуунг,
Къызыл шхылдыча, тюрсюнюнг.
Эй! Ариудан ариу, сейирден сейир,
Сени бир кюнюнгден а бир кюнюнг.

Бу джюрек кёзюм сагъая санга,
Ой, тёнгек кёзюм джукълайды.
Эй! Айгъа ушагъан ариула кёрдюм,
Джюрегим сенде тохтайды.

Биз джюз ийнекге бузоу иербиз,
Минг къойгъа къозу къошарбыз.
Эй! Бирге тюбесек, дуния джандетде,
Алгъышлыкъ болуб джашарбыз.

Онбирден сора - онеки,
Айтханым бары - кеп-керти.
Эй! Багъамы тёбен эте барама,
Бир магъананы кёб черте.

Сени къыптынг зыгъыр кесмесин,
Мени балтам ташха тиймесин.
Эй! Бизни ишибизге заран этгенни,
Джаратхан Аллах сюймесин.

Кюндюзгю кёкде кюмюш себгенме,
Кече джулдузла чыгъаргъа.
Эй! Темирден - джюрек, къурчдан - сан керек,
Бу сюймекликге уа чыдаргъа.

Айран тёгюлсе - джугъусу,
Суу саркъса, къалыр ташлары.
Эй! Сеннге тюбеген кюнюмден тебреб,
Зауукъ джашуум башланыр.

Ой, тирменчини суу - дерти,
Джолоучуну дерти - кюн иги.
Эй! Мен сенден бери тикирал этдим,
Бу сюймекликни джик-джигин.

Бёрюню дерти - кюн аман, дейдиле,
Малчыны дерти - кюн ариу.
Эй! Сеннге сёлешсем, керек болады
Бек терен акъыл, кёб къарыу.

Артымдан джылан сызгъыра,
Аллымдан макъа къычыра.
Эй! Таукел этиб, иш баджармасам,
Акътамакъ къолдан ычхынад.

Хомухха джигер болмакълыкъ...
Тарпаннга джюген салмакълыкъ...
Эй! Аладан эсе къыйын кёреем,
Ой, сенден джууаб алмакълыкъ.

Кече келтирсем - ай джарыкъ кече,
Кюндюз келтирсем - чууакъ кюн.
Эй! Ай чыммакъ толур, кюн чууакъ болур
Сени бла да мени ючюн...

Теке териден а, джиб чыкъмаз,
Тёнгереген ташха, тюк чыкъмаз.
Эй! Сенден къалсам, кюнюм - къарангы,
Башха насыбдан а джукъ чыкъмаз.

Ишлеген джери уа биледи, дейле,
Алтынны игисин-аманын.
Эй! Кел, экибиз да бирге эшейик,
Бу сюймекликни да чалманын.

Алаша джанын а суугъа сор, дедим да,
Мийик джанын а - тютюннге.
Эй! Адамла тохтаб-тохтаб къарайла
Бизни Акътамакъда уа тюрсюннге.

Ой, ичкен сууунг а танылад сени да,
Акъ тамагъынгдан эннгинчи.
Эй! Джюрек аурууум джокъ эди мени,
Ариу Акътамакъны кёргюнчю.

Ой, къадау къакъгъан саяу къолларынг
Бичим салалла кийимге.
Эй! Аз-маз ариулукъну ачыкъ таныйма,
Къараб, Акътамакъда сюйюмге.

Джигитни джити кёзлери, дедим да,
Матухну табсыз сёзлери.
Эй! Атынг айтылса, чанчыб башлайла
Мени джюрегими безлери.

Ой, Акътамагъым келеди,
Бетинден нюрюн тёкгенлей.
Эй! Мени джюрегим кёлтюрюледи,
Сени къатынга уа джетгенлей.

Ой, кёкде булут да ойнайды,
Бу джерге тамчы таммайды.
Эй! Джаш джюрегимде къайнагъан къаным,
Бу сюймекликден тоймайды.

Мен санга бара да, андан келе да,
Эки бутумдан арыдым.
Эй! Андан эсе, кёрмей къалгъаем,
Мен сени къайдан да таныдым.

Селпи чибин - къаууз тартаргъа да,
Къагъыбал чибин - ёлюрге.
Эй! Мен кёлюм блa бек ашыгъама.
Сени бизге келиб кёрюрге.

Кёзлеринг кёзюр ойнайла,
Сёзлеринг джюрек байлайла.
Эй! Ариуну сюйген джангыз мен тюлме,
Ариуну кёбле уа сайлайла.

Мен джохар стол джонаргъа,
Сен кёк бояу бла бояргъа.
Эй! Татлыаууз балта мен болгъа эдим,
Алтын терекни да тонаргъа.

Алтындан юйле ишлетирикме да,
Кюмюшден, сарай салдырыб.
Эй! Менден къалгъанла, бармагъыз къатына,
Къоярсыз къылыкъ алдырыб.

Ой, сени излей да, ырахын болдула
Семен Исмаилны санлары.
Эй, Шиякы ичинде мижеги кибик,
Атанг Окъубну маллары.

Келинлеу адеб - келинде,
Къайынлау адет - къайында.
Эй! Мен сени курсха алыб кетерем,
Сюрюу ким кютер джайында?

Аганадады аламат марал,
Ол абынады тюзюнде.
Эй! Мен сени курсха алыб кетерем,
Чалкъы ким чалыр кюзюнде?

Джорукъ - адетни джолунда,
Зарлыкъ - насыбны тышында.
Эй! Мен сени курсха алыб кетерем,
Айры ким тутар къышында?

Къыбыла Тауну къайыны, дедим да,
Сени бла ашырырем джайымы.
Эй! Агъартдынг мени сары тюгюмю,
Саргъалтдынг къызыл къанымы.

Ой, Джюзюмлюню джюзюмю,
Сени бла ашырырем кюзюмю.
Эй! Джаннган отума суу къуярыкъса,
Терс ангыласанг а тюзюмю.

Заман агъартса да чачымы,
Сени бла ашырырем къачымы.
Эй! Сени сагъынсам, эсгералмайма,
Мен тогъум бла да ачымы.

Омакъны окъа уа ышымы,
Сени бла ашырырем къышымы.
Эй! Сюйдюрсе да бек сюймеклик безгек,
Тютюнлетмейди тышымы.

Таукел кёлюмю - базымы, дедим да,
Сени бла ашырырем джазымы.
Эй! Сен эсенликде, боллукъ тюйюлдю
Бёгек джюрекни азымы.

Ата сыры - улунда, дедим да,
Ана сыры уа - къызында.
Эй! Атым "биягъы" болгъунчу айландым,
Мен Акътамакъны ызындан.

Магазин

Тюкенде - тюрлю дарийим,
Къаяда - кёзбау кийигим.
Эй! Биз бир агъачдан ушайбыз да, алан,
Сени манга ушайды сюегинг.

Ариулугъунгу ушатдым,
Акъсайлада суратха.
Эй! Нени бересе, Акътамакъ ариу,
Энди арт ахыр джууабха?

Ой, магазинде алтын бууунлукъ,
Учуз багъасына сатылад.
Эй! Акътамакъ сюед мени, тенглерим,
Ачыкъ айтыргъа уа тартынад.

Ой, магазинде уа алтын окъа,
Сатыб алайыкъ, Гюргёкъа!
Эй! Сен келин болгъун тёбен Семенледе,
Кеси кесинги къубулта.

Ой, магазинде дух шыша,
Сатыб алайыкъ, о Шаша!
Эй! Къалайгъа дери барлыкъбыз, ариу,
Мен - сени сюре, сен - къача.

Мен - магазинни темири,
Сен а - складны алтыны.
Эй! Айгъа чыгъарыб джазарыкъ эдим,
Сен ариучукъну атынгы.

Мен - магазинни аркъауу,
Сен - складны кюмюшю.
Эй! Айырмаланы озады, тенгле,
Муну бичген-тикген хар иши.

Сен - магазинни къумачы,
Джокъду этегинги джырмачы.
Эй! "Сюйгенни, сюй!" - деб сёз барды, алан!
Башха кишиге бармачы.

Мен - магазинни джюзюмю,
Сени дарий-дамха - кийиминг.
Эй! Ариудан эсе, айбатды, дерсе,
Былай къарагъан сюйюмю.

Сен - магазинни къошуну,
Неге тюесе къашынгы?
Эй! Алыб келдим, аллынга бердим -
Ашаялмайса ашынгы.

Сен - магазинни къошуну,
Алыб къошума салайым.
Эй! Джарлы да тюлме, джакълы да тюлме,
Кимден болушлукъ алайым?

Сен - магазинни къошуну,
Мен къолтугъума алалсам.
Эй! Хапарынгы бир кёб айтама,
Хакъ джюрегимден таралсам.

Сен - магазинни къошуну,
Айландаргъанса башымы.
Эй! Атынгы айтыб, атымы урсам,
Учун юземе къамчими.

Сен - магазинни ийнеси
Мен - складны юллеси.
Эй! Сен - джылы джазны чакъгъан тереги,
Мен - джарыкъ джайны чиллеси.

Сен - магазинни къошуну,
Къош къошум бла къошунгу!
Эй! Болджалны соза тургъанлыгъынга,
Алаллыкъ тюлсе башынгы.

Мен - магазинни халысы,
Сен - складны ийнеси.
Эй! Биз экибизге заран этгенни
Юйюне игилик кирмесин.

Мен - складны эгеую,
Cен - магазинни къашыгъы.
Эй! Сурахай ариу, къайдан келесе,
Сюйген джюрекни тансыгъы!

Мен - магазинни кюреги,
Сен - складны джилеги.
Эй! Биз экибизге заран болгъанны,
Къабыл болмасын тилеги.