Tılmaçnı sözü.
1 Suwra Faatiha - Açıwçu.
2 Suwra Baqara - İynek. 1-74; 75-137; 138-196; 197-250; 251-286.
3 Suwra Alu İmran - İmrannı tuqumu. 1-67; 68-138; 139-200.
4 Suwra Nisa - Tişirıwla. 1-53; 54-113; 114-176.
5 Suwra Maida - Tebsi. 1-36; 37-81; 82-120.
6 Suwra Anğam - Hayuanla. 1-44; 45-89; 90-129; 130-165.
7 Suwra Ağraf - Eki ara. 1-52; 53-105; 106-159; 160-205.
8 Suwra Anfal - Tüşgen mülq.1-42; 43-75.
9 Suwra Tawba - Soquranıw. 1-42; 43-86; 87-129.
10 Suwra Ünus. 1-27; 28-57; 58-88; 89-109.
11 Suwra Hud. 1-38; 39-77; 78-123.
12 Suwra Üsuf. 1-31; 32-59; 60-86; 87-111.
13 Suwra Rağdu - Kök küqürew. 1-18; 19-43.
14 Suwra İbrahim. 1-27; 28-52.
15 Suwra Hicr. 1-28; 29-66; 67-99; 67-99.
16 Suwra Nahl - Bal çibinle. 1-40; 41-81; 82-128.
17 Suwra İsra - Keçe colowçuluq. 1-40; 41-82; 83-111.
18 Suwra Kyahfu - Dorbun. 1-37; 38-77; 78-110.
19 Suwra Mariyam. 1-49; 50-98.
20 Suwra Taha. 1-59; 60-101; 102-135.
21 Suwra Anbiya - Fayğambarla. 1-36; 37-83; 84-104.
22 Suwra Hacc. 1-24; 25-47; 48-78.
23 Suwra Mȫminuwn - Mȫminuwn. 1-57; 58-118
24 Suwra Nur. 1-34; 35-63.
25 Suwra Furqan - Ayırıwçu. 1-39; 40-76.
26 Suwra Şuğara - Cırçıla. 1-66; 67-152; 153-227.
27 Suwra Naml - Qumursha. 1-34; 35-62; 63-93.
28 Suwra Qasas - Hapar. 1-28; 29-60; 61-88.
29 Suwra Ğanqabut - gıbı. 1-34; 35-69.
30 Suwra Rum. 1-30; 31-60.
31 Suwra Loqman. 1-17; 17-34.
32 Suwra Sacda - Baş uruw.
33 Suwra Ahzab - Cıyınla. 1-24; 25-48; 49-73.
34 Suwra Saba. 1-26; 27-54.
35 Suwra Faatir - Qurawçu. 1-22; 23-45.
36 Suwra Yasiin. 1-45; 46-83.
37 Suwra Assaaffaat - Tizginle. 1-60; 61-120; 121-182.
38 Suwra Saad. 1-29; 30-58; 59-87.
39 Suwra Azzumar - Cıyınla. 1-25; 26-50; 51-74.
40 Suwra Ğaafir - Keçiwçü. 1-40; 41-84.
41 Suwra Fussilat - Ayırıwçu. 1-27; 28-54.
42 Suwra Şura - Keñeş. 1-26; 27-53.
43 Suwra Zuhruf - Casanıw.1-45; 46-89.
44 Suwra Duhan - Tütün.
45 Suwra Casiya - Tobuqlanıw.
46 Suwra Ahqaf - Kum tüzle.
47 Suwra Muhammad.
48 Suwra Al Fath - Horlam.
49 Suwra Hucurat Otowla.
50 Suwra Qaaf.
51 Suwra Zariyat - Sebelewçüle.
52 Suwra Tuwr - Sinay taw.
53 Suwra Annacm - Culduz.
54 Suwra Alqamar - Ay.
55 Suwra Arrahman - Rahmatlı.
56 Suwra Al waaqiğa - Tüşer qıyınlıq.
57 Suwra Hadiid -Temir.
58 Suwra Mucadala - Dawlaşıw.
59 Suwra Alhaşr - Cıyılıw.
60 Suwra Mumtahina - Sınalınñan.
61 Suwra Assaf - Tizginle.
62 Suwra Alcumğa - Cuma Namaz.
63 Suwra Al Munaafiquwn - Eki betlile.
64 Suwra Attağabun - Aldanñan kün.
65 Suwra Attalaq - Talaq salıw.
66 Suwra Attahriim - Haram etilgen.
67 Suwra Mulq - Patçahlıq.
68 Suwra Qalam.
69 Suwra Alhaaqqah - Haq kün.
70 Suwra Al mağaaric - Atlawuçla.
71 Suwra Nuh.
72 Suwra Cinn.
73 Suwra Almuzzammil - Çırmalğan.
74 Suwra Almuddassir - Çulğanñan.
75 Suwra Qıyama.
76 Suwra İnsan.
77 Suwra Almursalat - Ciberilgenle.
78 Suwra Naba - Hapar (Allahdan).
79 Suwra Annaaziğat - Cırtıwçula.
80 Suwra Abasa - Qaş - baş tüyüw.
81 Suwra Attakuiir - Bükleniw.
82 Suwra Al infitaar - Carılıw.
83 Suwra Al mutaffifiin - Aldawçula.
84 Suwra Al inşiqaaq - Carılıw.
85 Suwra Al buruc - Culduz bölek.
86 Suwra Attaariq - Col.
87 Suwra Al ağla - Em miyik.
88 Suwra Alğaşiyah -Cabarıq.
89 Suwra Al facr - Tañ.
90 Suwra Al balad - Şahar.
91 Suwra Aşşamsu - Kün.
92 Suwra Alleylu - Keçe.
93 Suwra Addzuha - Ertden.
94 Suwra Aşşarh - Carıw.
95 Suwra Attin - İncir.
96 Suwra Alğalaq - Qan kesek.
97 Suwra Alqadr - Qadar.
98 Suwra Bayyinah - Bayamlaw.
99 Suwra Azzalzala - Tebreniw.
100 Suwra Al ğaadiyat - Çabıwçula.
101 Suwra Alqariyat - Qawşatıw.
102 Suwra Attaqaasur - Bayınıw.
103 Suwra Alğasr - Ekindi.
104 Suwra Alhumazah - Sözçü.
105 Suwra Alfil - Pil.
106 Suwra Qureyş.
107 Suwra Almaağuwn - Hatersiz.
108 Suwra Alqyawsyar - Mamırlıq.
109 Suwra Alqyafirun - Kyafırla.
110 Suwra Annasr - Horlam.
111 Suwra Almasad - Palma cibek.
112 Suwra Al ihlaas - Tazalaw.
113 Suwra Alfalaq - Tañ carıw.
114 Suwra Annas - Adamla. BİZNİ TİLDE KUR'AN (Бизни тилде Куран
Kuran
KURANNI TARCUMASI EMDA MAĞANASI
Köçürgen: Ebzelanı Abu Üsuf haci
Gitçe karaçay 2007
Köb milletle Kurannı keslerini tillerine köçürüb, ürenib küreşedile. Ol sebebden men da bizni halk da anı bir añılasa degen murat bla Kurannı Karaçay-malkar tilge, bilimime köre, köçürürge küreşgenme. Anı tolu mağanasın bir tilge da köçürürge madar cokdu, ol bek kıyın işdi. Anı okub, sözlerin añılağan tüldü kıyın, anı mağanasını terenligi, tübü bolmağanı, neni üsünden aytılğanın añılağandı kıyın. Bu sıylı Kuran - Ullu Allahnı sözüdü. Allahnı sözünü wa tübü cokdu. Ol adam ulu anı caraşdırırğa akılı cetib, kolundan kelir zat tüldü. Ol sebebden okuwçuladan tilerim: munu içinde ters zat, mağanasına kelişmegen, başha türlü halatla tabhan adam, bizge bildirsin.
Tılmaçnı sözü Bismillyaya hirrahmaa nirrahiim Bizni bu zatha (Kuranña, İslam dinñe) tüzetgen Allahha mahtawla bolsun! Ol tüzetmese, biz kesibiz tüzelellik tül edik. (Suwra 7, ayat 43).
Salat salamla da fayğambarlanı em sıylıları, em ahırları, hak dinni keltirgen biyibiz Muhammadha, anı ahlularına, ashablarına bolsun!
Burundan em allından oğuna başlab, Ullu Allah cer üsüne adam ulu kuralğanlı beri, halqın süygenigizça caşağız deb koyub olturmay, Ol alağa rahmatın etib, caşawda rıshı kereklilerin bergeni kibik, duniyada tin, din kereklilerin da bere kelgendi. Ol fayğambarla, keleçile, corukla iyib, cer üsünde caşaw colların da körgüzgenley turğandı. Atabız Adam bla iblisni cannetden kıstağan zamanda oğuna, alanı ızlarından kitab iyerin, ala cer üsünde kalay caşasala nasıblı bolluklarını coruğun - zakonun ızlarından ciberib anı açıkların 20 suwrada 123-126 ayatlada aytılğanıça, bildirgendi. Adam ulu, cin ulu da, kesi süygeniça zakonla, corukla çığarıb caşamay, kesi akılına tayanmay, Carathanña boysunub, Ol buyurğança caşarğa borç bolğanın añılathandı. Ne köklede, ne cerde, adam ulu bla cin ulu bolmasa, Carathanña sıyınmağan, Aña boysunmağan cuk cokdu. Ullu Allah 41 suwrada 11ayatda kökleni, cerni caratıb, sora alağa: "Süysegiz, süymesegiz da buyrukğa keligiz! - degen zamanda, ala da - biz boysunub keldik" - deb, kökde, cerde da har zat keslerini orunların alıb, colları bla işleb tebregendile. Alanı biri da kesini colundan çıkmay, bergen sözün da buzmay - barı da, tohtawsuz, Allahnı buyruğun tındırğanlay turadıla. Alada Anı buyruğuna ulluköllülük etgen cokdu. Anı buyruğundan ne azçık da taymay kün da, ay da, planetala da, culduzla da - har zat buyruknu buzmay, büğün-bügeçe da, işleb turğanına biz şağatbız. Rabbisine boysunurğa, Anı coruğu bla caşarğa awalda adam uluğa da berilgendi buyruq. Kökde, cerde da caratılğan zatlağa berilgença. Bir bergen bla da koymay, adamla Anı buyruğun buzğanları sayın, Rahman Allah cañıdan keleçi iyib, kitab berib, rahmatın etib turğandı. Alay bla har kelgen fayğambar da Allahdan haknı keltirib, halkğa Anı buyruğun tüz cetişdirgendi. Alay bolsa da, alağa halkdan bek azı tıñılağandı. Adamla kesleriça zakonla çığarıb, Allahdan kelgen zakonnu keri urub, anı san etmey, alay bla acaşa, tersee kelgendile. Adam ulu kesi-kesine onow etalmay, aña akılı, bilimi da cetmey, karıwsuz caratılğanı sebebli, aña onow eterik, anı kereklisin bacarlık bir zat kerek bolğanın bilib, alaysız adam kesi caşayalmazın añılab, keslerine bir boluşur, bir bilek bolur zat izley bolğandı. Ol zamanda şaytan alanı eslerin ötürük zatlağa böldürüb, alağa iynandırğandı, idollağa tabındırğandı. Duniyalanı kurağan Bir Allahdan akılların tersine burğandı. Fayğambarla barı da halqnı ol zatdan tıyarğa, şaytan colğa iymezge, Bir Allahha tohtaşdırırğa küreşib kelgendile. Cer üsünde Allahnı birligin aytıb, kesini közüwünde em bek küreşgen İbrahim ğ. s. bolğandı. Anı dini duniyanı başına cayılıbdı. Tawratnı, Zaburnu, İncilni, Kurannı - barını da tirelgen cerleri - İbrahimni dinidi. Adamla arağa ayrılık salıb, anı türlü-türlü dinlege bölsele da. Bizni İslam dinni başı da, Mussanı dinini başı da, Ğıysanı dinini başı da bir cerge tireledi, kara suwnu çıkğan ceri bir cerdi. Muhammad ğ.s. da, men ol bir fayğambarla keltirmegen bir cañı din keltirdim deb, bir cerde da aytmaydı. Kuru, ullu atabız İbrahim ğ. s. nı "hanif" dinin (Allahnı birlegen İslam dinni) bardırama degen bolmasa. Halkla, karañılık sebebli, bölüm-bölüm bolub, biri biri bla kelişmey, caw bolub tursala da. Bizni fayğambarıbıznı ullu atası İbrahimni caşı İsmağildi. Bir közüwde Mekkyanı kuralğanı da İsmağilni üsüne bolğandı. Ullu Allah alayda Zam-Zam suwnu çığarğandı. Sora ol suw bolğan cerge wa el quralıb, ullu şahar - Mekkya bolğandı. Kyabanı da anda İbrahim bla İsmağil işlegendile. Bılanı barın da oylaşıb, igi esge alsañ, ol zamanda akılı bolğan adamğa dinlege bölünüw ters bolğanı açıklanadı. Millet barı da alayın igi añılasa, halkla bir dinñe kelib, birigib, arada ayrılık da ketib, cawluk tohtab, rahat caşaw kuralır edi. Alay a alay eterge şaytan koyarık bolmaz. Har biri da meni dinim tüzdü deb, ulluköllü bolub, kuwanıb turadı. Kıyamat künñe deri barlığı da alaydı.
Andan sora bizni dinibiz, arabdan kelgeni sebebli, fayğambar da arablı bolğanı sebebli, Kuran da arab tilde bolğanı sebebli, arablılanı İslam din kelginçi deri tarihlerini, caşawlarını üsünden bir kesek cazarğa izleybiz. Okuwçu dinni igi añılar üçün, anı küçün da bilir üçün, kallay bir hayırı bolğanına da tüşünür üçün. Akılı bolğan adam İslam din kallay karañı-buzuk halknı tüz colğa da salıb, mamır caşawğa çığarıb, duniyanı başına da caşnatıb, büğün-bügeçe da ösüb, költürülüb alğa barğan bolmasa, ne az da artha kalmağanın körürge kerekdi.
Arı deri alanı caşawları bek cahil, bek karañı bolğandı. Alanı tuthan dinleri da mecisuw din bolğandı. Topurakdan, taşdan kesleri kolları bla türlü-türlü allahla işleb, alağa tabınñandıla. Har neni da carathan Bir Allahha kulluk ete bilmegendile. Sıylı Kyabanı için da idolladan tolturub, alağa kulluk etib turğandıla. Alanı sanları 360 çaklı bir bolğandı. Sora Muhammad ğ. s. caşlığından oğuna alanı erşi köre turub, cüregi almay, rıslab alanı keri ura bolğandı. Sora Mekkyanı katında, Nür tawnu üsünde Hira degen bir dorbunña azığın da alıb, canlab barıb, keçe-kün da anda turub, kesi bilgeniça, Allahha kulluk etib küreşib turğandı.
Har zatha: duniyalağa, köklege, cerge, bitimge, cawumğa, canıwarlağa, keçe bla künnü awuşunuwna, künñe, ayğa, culduzlağa, türlü-türlü sıfatlı adamlağa, d. a. k. karab, alağa iye izleb, oylaşıb, süzüb küreşe bolğandı. Alanı caratıwçu - Ol bek Ullu, Küçlü, Kudretli, Bilimli, Usta bolurğa kereklisin añılağandı. Anı halkı topurakdan, taşdan kesleri kolları bla işleb, tabınıb küreşgen zatla ötürük bolğanların, halkı acaşıb turğanın da ajımsız bilgendi. Dorbunña da ol zamanda aladan kaçıb barğandı. Sora bir colda, bilmey turğanlay, aña bir zat kelib: "Okub başla!" - deb, buyruk bergendi. Ol da: "Men okuy bilmeyme", - deb, cuwab etgendi. Ol buyruknu ol üç kere kaytarıb aythandı. Bu da biyağınlay: "Men okuy bilmeyme", - degen söznü aytıb turğandı. Sora ol aña: "Carathan Allahnı atı bla okub başla! İnsannı (ananı karnında) cabışhan suw tamçıçıkdan carathan",- deb, birinçi wahü (açılıw, siñdiriw) alay başlanñandı. Mölek bolğanın a ol bilmegendi. Ol koy eseñ şaytan, cin bolurmu, men şaşa aylana bolurmamı deb, korkğandı.
Allahu Tağalanı seyir zatlarından: ol hapar a Mussa fayğambarğa kelgen kitabda - Tawratda ertdeden cazılıb bolğandı. Bibliyada, İsai degen kitabda, 29 glavada 12 ayatda anı üsünden orus tilde kalay aythanın tamam andaça bereyik. Anda wa ma bılay seyir tuqum aytıladı, tamam artda bolğanıça: "İ peredayut knigu tomu, kto çitat ne umeet, i govoryat: "Proçitay yeö" - i tot otveçayet - "YA ne umeyu çitat", - deb. Da, ma alay Mussa ğ. s. nı zamanından başlab, Muhammad ğ. s. nı kelligi, aña kitab da berilligi, anı okuy-caza da bilmezi belgili bolub, 1500 cıl çaklı birni anı allına karab, saklab turğandıla. Sora ol kelgeninde wa, bile turğanlay zarlık sebebli, aña caw bolub ala karşçı çıkğandıla.
Muhammad ğ. salamnı 40 cılında başlab, 23 cılnı içinde, Cabrail mölekni keleçiligi bla, Ullu Allahdan Muhammad ğ. salamğa açılıb, awuzdan aytılıb, anı cüregine siñdirilib Kuran alay kelgendi (cazılıb tüşmegendi). Sawlay duniyanı başına, adam uluğa, ne türlü milletlege da, alanı tüz colğa tüzetir üçün, cumuşak, mamır caşaw bla caşatır üçün.Kurannı okuğan adam anı kesi da añılarıkdı. Anı içinde köb cerinde: "Munu Men sizge tüz colnu körgüzür üçün, coruk etib iydim", - deydi Ullu Allah. Cer üsünde halqlanı barına da tüzlüq, nasıb caşaw keltirlik - cañız Qurandı. Busağatda cer üsünde caşağan halklanı törtden biri muslimanña sanaladı, Kuranña iynanadı. Artıksız da İslam dinñe talay ömürleni açık karşçı bolub turğan künbatış canı, cıyırmançı ömürnü arasından başlay, Kuranña, İslam dinñe bek es bölüb, anı ürenib küreşedi. Ullu bilimli alimle, akıl iyesi adamla anı ürenib, tintib, süzüb küreşedile. Ala anda bir ters zat tabmasala neda nawqa bla kelişmegen cuk körmesele, iynanıb, baş urub, musliman dinni alıb baradıla. Busağatda nawka ullu cetişimle etib, cañı aça turğan zatla Kuranda burundan aytılıb, cazılıb turğan zatla bla ariw kelişib baradıla. Alimle da alayın esleb, anı hak bolğanın añılab, baş iyib, tobuklanıb tohtaydıla. Bizdeça, anı haman ölgenñe okuw deb, turmaydıla. Anı ne aythanın, neni üsünden söleşgenin süzüb küreşedile. Nawka bla kelişgenden sora da, adamnı caşaw coruğun caraşdırğandan sora da, allıbızda biz tüberik, duniyanı artı-ahırı nege kelligi kibik, endi bolluk zatlanı aytıb açıklaydı. Busağatda aladan, bizni közüwde, biz cetişib, tübeb turğan zatla da bardıla, endi açıla kellik zatla da bollukdula. Men bizni milletni da anı okurğa, mağanasın añılarğa, süzerge çakırama. Cahillikden çığarlık cañız oldu. Allahnı sıylı kitabı Kurannı san etmey, anı buyruğun kulakğa da almay, halal-haram da ayırmay, ne türlü amanlıknı da etib aylanñanlağa anı okub, suwablığın berib turuwnu koyub. Ol cahillikni, karañılıknı körgüzedi. Köb milletle da anı keslerini tillerine köçürüb, ürenib küreşedile. Ol sebebden men da bizni halk da anı bir añılasa degen murat bla, bu Kurannı Karaçay-malkar tilge, bilimime köre, köçürürge küreşgenme. Anı tolu mağanasın bir tilge da köçürürge madar cokdu, ol bek kıyın işdi. Anı okub, sözlerin añılağan tüldü kıyın, anı mağanasını terenligi, tübü bolmağanı, neni üsünden aytılğanın añılağandı kıyın. Bu sıylı Kuran - Ullu Allahnı sözüdü. Allahnı sözünü wa tübü cokdu. Ol adam ulu anı caraşdırırğa akılı cetib, kolundan kelir zat tüldü. Bu sıylı Kuran Ullu Allahdan kelgenine işekli bolğan kawumnu, Allah Kesi: "Aña uşaş ne suwra, ne ayat keltirigiz!" - deb, cer üsünde adam ulunu çakıradı. Miñ bla carım cıl bolub keledi, ne ese da halq barı da tıñılaydı. Alqa anıça, aña uşaş cuq etalğan çıqmağandı, çığarıq da tüldü. Etalmazlıkların da Allahu Tağala Kuranda aytıb begitgendi.
Tawratnı, Zaburnu, İncilni aytsak a, alanı Allahdan kelgeniça koymay, adamla kesleri bir cerin keterib, bir cerine koşub, türlendirib katışdırğandıla. Büğünlükde atı turğanlıqğa, anı kalayına koşulğanı, kalayı keterilgeni belgili tüldü. Alanı awalda Allahdan kelgenleri wa hakdı. Kuran a, Ullu Allahdan kelgeniça, bir harifi da türlenmey, büğün-bügeçe da saklanıb turadı. Allahu Tağala anı türlendirtmey, Kıyamat künñe deri saklarğa söz beribdi. Büğünlükde ashaba Osman, Allah razı bolsun aña, halifa zamanda em birinçi çıkğan tört Kuran, törtüsü tört kralda saklanıbdıla. Alanı birin Turtsiyada Stambulda Top-kapiy degen muzeyde men kesim da közüm bla körgenme. Anı oraza ayda saladıla, başha közüwlede çığarmaydıla deb, alay aythan edile.
Dağıda bir aytırım: anı añılarğa madar codu, anı mağanasın kişi bilmeydi, perevodu bla küreşmegiz degen kibik, halkda bir cahil haparla cürüydüle. Sözsüz da, ol haparnı cayıwçu adamla - Kurannı köçürgen kıyındı, anı añılağan tınç tüldü - degença, allay bir haparlanı eşitib, anı artın-allın igi añılamay ayta bolurla. Ol zatdan, alanı bilimleri bolmağanı sebebli, allay ayıblı sözleden başların saklasala kerekdi.
Ullu Allahnı boluşluğu bla köçürdüm. Halkıbızğa Allahu Tağala anı hayırlı etsin! Tüzün añılab kayıtırğa nasıb bersin!Kurannı başha köçürgenlege karasam koşaklanı, skobkadağılanı köbüsü kitabnı ne ahırında, neda betni ayağında cazadıla. Men ol coruknu da bile-bile, tekstnı içinde, ayatnı katında caza barırğa tawkel bolğanma. Okuwçulanı razılıkları da alay bolğanı üçün.
Kurannı köçürgen zamanda menñe talay adam boluşluk etgendile. Ol adamlağa cürekden razılığımı bildireme. Küreşgen kıyınlarını suwablığın Ullu Allahnı allında kat-kat bolub tabsınla! Barıbıznı da Bir Allah tüz colğa salsın! Bu sıylı işge boluşhanları kibik, Ullu Allah Kesi boluşsun alağa!
Amin!
