Anasayfa | Kayıt | Giriş Hoşgeldiniz Ziyaretçi | RSS
[ Yeni mesaj · Üyeler · Forum kuralları · Arama · RSS ]
  • Page 1 of 1
  • 1
Forum (Nığış) » GENEL BÖLÜM » Madanıyat em adet » «ELBRUSOİD» BÜGÜNLÜKDE
«ELBRUSOİD» BÜGÜNLÜKDE
kaçigarTarih: Cumartesi, 05-04-14, 10:34 PM | Mesaj # 1
Tümgeneral
Grup: Admin
Mesaj: 162
Ödüller: 1
İtibarlarınız: 0
Konum: Dışarıda
«ELBRUSOİD» BÜGÜNLÜKDE

18.02.2013 0 823  Bayramuklanı F.
Bayramuklanı Fatima,
«Elbrusoid» fondnu basma bölümünü redaktoru,
cazıuçu.

Ötgen cıl «Elbrusoid» fond kesini «Kavkaz renessans karaçay-malkarça» degen 25 minut bargan filiminde başha işleri bla birge telefonlada, kompütorlada körgüztürça, tıngılatırça karaçay-malkar folklornu tamalında etillik elektron Bulcuulanı (prilojenieleni) üslerinden hapar aythan edi.

Fondnu ana tilibizni saklauga, ösdürüuge ullu es bölgeni belgilidi. Anı sebebli em başdan cangı tillene turgan sabiylege, caş adamlaga maganası bolluk cangı amalla izleydi. Ol innetde beşik cırlanı, tilburguçlanı, sabiy nazmulanı, cırlanı, tauruhlanı cangı tehnologiyalanı hayırlandıra, Bulcuula etib çıgarıu canından işleydi. «Elbrusoidni» muratı – Bulcuulanı bulcutuu hayırlarından da bek, sabiyle körgenlerin, eşitgenlerin enikleb, kesleri ana tilge ürenirge tırmaşırça etiudü. Caş anala Bulcuulanı telefonlarına, planşetlerine, kompütorlarına tüşürüb, sabiylerine tıngılata, karata, kesleri da ala bla birge ana tilni ariuluguna, baylıgına ürenirle, gitçeliklerinde kalgan beşik cırlanı sabiylerine tıngılatırla, eşitmegen tauruhlarına ala bla birge tıngılarla, degen innetde işleydi.

Fondnu prezidenti Toturkul ulu Aliy aythanlay, bügünlükde az tüberikse, sabiyine  beşik cır ayta bölegen caş anaga.

Birinçi bolub, har sabiy anasını auazın tanıy başlaydı. Beşik cır – ananı balasına etgen algışı – ekisini cüreklerin bir-birine baylagan kün tayakdı. Sabiy beşik cırnı maganasın sezmey ese da, gokka hans başçıgın künnge burgança, anı cürekçigi cılına igilikge allanadı. Anı üçün başlagandı «Elbrusoid» Bulcuulanı beşik cırladan.

Ala Cangı cılnı allı bla «Elbrusoid» fondnu portalında çıkgandıla.

Elektron «Beşik cırla» köbleni seyirsindirgenleri bla kalmay, keng cayılsala, milletni büteu da kuuandırlıklarına söz cokdu. Alanı üslerinden internetde karaganla köllerin aythan bla kalmay, gazetle da cazgandıla. «Rossiyskaya gazeta» da alanı biri bolub: «Mingi Taunu eki canında da caş analanı arasında bek az bolur sabiyine bellyau ayta, beşik cır cırlay ösdürgen. Endi ua alaga ana tillerinde hazır beşik cırla, talay da! Cırlanı telefon kesi cırlarıkdı.«Programmanı lagımı bla» degen taymerni küçü bla telefon  «Elektron nyanya» bolub, sabiy cuklasa cuklanıb, bellyaunu tohtatadı. Beşik cır cırlanngan bla teng, ekrannga sabiylege caraulu türlü-türlü suratla çıgadıla. Sabiy bilib, bilmey da barmakçıkları bla tiyib, eşitilgenni, körünngenni da tıyallık tüldü – programmanı elektron kiriti bardı.

Beşik cırla bla hayırlannıklanı kuuandırlık dagıda bir zat – caş anala kesleri da okub cırlab barırça amal da bardı – beşik cırlanı sözleri da berillikdile», - deb cazadı 15-çi yanvarda çıkgan nomerinde.

Yanvar aynı al künlerinde Soft Mail.ru,Novosti Mail.ru, Novosti Rambler, Ansar.ru,  Sk-news.ru, Kavkaz Online, başha  saytlada da kısha bildiriule körürge bolluk edi: «Poyavilos pervoe detskoe kavkazskoe prilojenie dlya iPad, iPhone i drugih kommunikatorov», «V Seti poyavilos pervoe kavkazskoe prilojenie dlya gacetov s nasionalnımi kolıbelnımi»,  «Ayfonı ukladıvaüt detey spat na rodnom yazıke», «V Seti poyavilos pervoe kavkazskoe prilojenie dlya gacetov s nasionalnımi kolıbelnımi», « V Seti poyavilos besplatnoe prilojenie s karaçaevo-balkarskimi nasionalnımi kolıbelnımi», «V İnternete poyavilos pervoe kavkazskoe prilojenie dlya gacetov s nasionalnımi kolıbelnımi»…

Orus tilde bolmasa, kavkaz milletlede koy, algınngı Sovet Soüznu kuragan, endigi ençi krallık cürütgen halklanı birini tilinde bıllay  Bulcuula çıkmagandıla.

«Elbrusoidnu» bu işi «Beşik cırla» bla tohtamazın başında da aythanbız. Közüuü bla tilburguçla, tauruhla, nazmula, cırla elektron Bulcuula bolub, sabiylege sauga etillikdile.

Belgilisiça, «Elbrusoid» cangı tehnologiyalanı hayırlandıra,«Beşik cırla» degen Bulcuuladan başlamagandı.

Bügünlükde kompütorla, telefonla, elektronikanı ne türlüsü da caşauubuzga teren kirgendile. Anı amalların hayırlandıra bilgennge köb seyir zat açıladı. Alanı birleri da türlü-türlü üretiu oünladıla. Sabiy oynay-oynay hariflege ürenirge, boyaulanı tanırga, cangı sözleni bilirge bollukdu. Allay oünla karaçay-malkar tilde da oynalırçaetilgendi. Sabiyle ana tilde oün oynay, köb zatha ürenirge bollukdula. «Oynay bile» degen oün sabiyge canıuarlanı, kanatlılanı, ösümleni, üy kerekni, başhanı da atların ana tilde bilirge boluşadı.Bulcuuda «Oyna» degen tiekni basıb, oünnu açasa. Karab, kaysı oünnu oynarıngı saylaysa. Söz üçün, «Canıuarla» degen oün bolsun. Sabiy barmakçıgı bla ekranda canıuarçıknı atın anı suratına keltiredi. Alkın okuy bilmey ese, canıuarnı atı cazılgan tiekge barmakçıgı bla basarak etse, ol söz aytılgan eterikdi. Atın eşitgenden sora,ol zatnı atı bla suratın bir-birine koşabillikdi. Ala bir-birine kelişsele, canıuarnı atı ana tilde entda bir kere aytıllıkdı.

Başhala da ol mashabda oynaladıla.

«Harifle» degen oün sabiyni bulcuthan bla kalmay, anı karaçay-malkar tilni eliblerine üretib, okurga tırmaşdırlıkdı. Casamma suratla emda kesgin eşitilgen sözle üreniunü oün halda tınçda, faydalı da etedile. Ol oünda algan bilimin sabiy begitirça, anga uuak dersçikle, türlü-türlü soruuçukla da beriledile.

Aytılganıça bolmay, alanıetilgenleri cangı tehnologiyalada ullu ustalık izlegen işledile. Alay bolsa da «Elbrusoid» kesi kesine salgan borçlanı toltura-toltura baradı. Aladan bir kauumun okuuçulanı eslerine salırga izleyme.

Fond karaçay-malkar tilge köçürgen multfilmleni, suratlau filmleni, anı kibik, tabigatdan, alamdan, başha sanagatladan  hapar aythan dokumental, ilmu filmleni sanları bügünlükde onla bla aytıladı. Carathan filmlerine kart-caş da, ullu-gitçe da ana tillerinde kararga tabhanları köbleni uçundurganın caşau körgüze baradı.

Ana tilge köçürürge saylanngan multfilmleni maganalarına ullu es bölünedi. İzlem alaydı: sabiyle, alaga karay, ana tilde söleşirge ürenngen bla birge, adamlık şartladan da dersle alırçabolsunla.

Anı bla kalmay, fond curtubuznu tarih eskertmelerini, belgili adamlarını, Türkde cerdeşleribizni  üslerinden ilmu filmle çıgargandı: «Letopis vkamne», «Portalı v nebesa», «Goroda i lüdi», «Tebya lübil, tebe slujil» (Krımşauhallanı İslamnı üsünden film), «Molü sudbu o mire na zemle» Otarlanı Kerimni 100-cıllıgına), «Türkde cerdeşleribiz», «Nartlanı toy künü».

Elbrusoid fondnu basma bla baylamlı işlerin eki ullu proekt belgileydi: «Karaçay-malkar literatura klassika» degen seriyada çıkgan kitabla («Karaçay poeziyanı antologiyası», «Auuşla», Bayramuklanı Halimatnı «Cokdan bar bolub kalsam bir künde» (2007) emda «Töplıy liven nadejd» (2007), Çipçikov B. «»Mı jili ryadışkom s Graalem» (2008), Oçapovskiy S. «Tı opyat poedeş v Karaçay» (2009),«Sen cırlanmagan cırımsa» (2009), Semenleni Azret «Caşau kesi bir seyir tüşça») (2010), «Skazki narodov Kavkaza» (2011), Leontev A. «4-ya udarnaya Armiya» emda daycest «Elbrusoid.org». Okuuçula aşıgıb saklagan bu jurnal fondnu internet-portalını basmaga tecelgen kesegidi. Jurnalnı 12 nomeri çıkgandı.

Elbrusoid fondnu gözenini muzıka bölümün karaçay radionu elli cılga cıyılgan arhivi  bayındırgandı. Anda bek ertde cazılgan çıgarmala saklanadıla.  Anı bla birge fond eski halk cırlanı, bar hurmetlerin tas etmez canından da talay iş bacargandı, saklanırça, halkda cayılırça talay muzıka disk çıkgandı. Muzıka çıgarmalanı caşauga kaytarıu canı bla etilgen işleni biridi karaçay-malkar karaoke da. Alada (4 diskde) talay belgili cır makamları, sözleri bla berilgen bla birge tuugan curtubuznu ol cırlanı tuudurgan şam cerlerini suratları da körgüzüledile.

«Alan halknı cırları bla makamları» deb da talay disk çıgargandı fond.

Caş adamlanı ata-babaladan kelgen halk tepseulege üretiuge coralanıb kuralgan studiya işlegenli beş cıl boladı. Moskvada okugan, caşagan caş adamla arı cürüb, tau tepseunü kesini ençi şartlarına ürenedile. «Elbrusoidni» kesini ansabli da bardı. Fond cangı işleb başlagan cıllada caş adamlanı tepsegenlerine karasang, «bıla corga atlaça, cortub kayrı baradıla», deb kıynala eding. Karaçay-malkar tepseule cüzüb bargança, aşıkmay, şoş tepselirge coralanngan tepseuledile. Anı caş adamlaga angılatıu, körünngeniça tınç cumuş tüldü.

Fondnu kuramında açılgan «Türkologiya institut» da türk halklanı arasında karaçay-malkar tarihni, tilni orunların belgileuge coralannganilmu işle bla küreşedi. İlmu konferensiya bardırgan bla birge, «Voprosı türkologii» deb ençi jurnal çıgaradı. Anı birinçi nomerin alimle bıltır kollarına algan edile, 2-çi nomer bu künlede çıgarıkdı, 3-çü da hazır bolub, közüuün saklaydı.

Regionla arası camagat kengeş «BarsEl» bla birge«Elbrusoid» fond 2012 cıl aprelde Narsana şaharda bardırgan Büteurossiya ilmu konferensiyanı üsünden ençi aytırga tıyınşlıdı. Anga Karaçaydan, Malkardan, Moskvadan başha şaharladan da kelgen alimle karaçay-malkar halknı üsünden ilmunu hakından dokladla etib, kengeşle bardırıb, anı bügünngü halına baga berib, mından arı halknı tilin saklauda, tarihin tintiude, tin baylıgın ösdürüude etilirge kerekli işleni belgilegendile.

Mingi Taunu eki canından da halknı alimleri, cazıuçuları, suratçıları, kultura kullukçuları birge cıyılıb, bıllay ilmu konferensiyaga cıyılmaganlı onla bla cılla(1959 c.)ötgendile, anı amaltın bu cıyılıunu maganasınaytıb angılathan da kıyındı.

Fondnu etgen işlerinden ese, eterge izlegen cumuşları köbdü – anı çurumu belgilidi – caşau bir cerde turmagança,«Elbrusoid»daalgakaraydı, kesine cangı borçla aladı.

Kaysı bir halknı damilletlginsaklathantarihi, tin baylıgı, tuthan dini, caşagan curtu emda öz tilidi.

Anı bla birge, «Tilsiz halk cok bolur», degen nart söz milletni ol şartları, adeb-namıs corukları da ana tilini üsü bla unutulmay caşaganların çertedi. Anı üçündü Elbrusoid fondnu, cangı kuralgan «BarsEl» kengeşni da işlerinde anga ullu magana bergenleri.

«BarsEl» radio da ol maganaga işleunü bir atlamıdı. Ol bıltır çıkgandı efirge. Radio  beriulerin bügünlükde internetde bardırsa da, caraşa kelgeni bla ençi radiotolkunnga köçerikdi. Radio bla berilir zat köbdü: karaçay, malkar kral teleradiolanı arhivleri, «BarsElni» kullukçuları emda başhalajurnalistle hazırlagan, camagatha maganası bolluk ne türlü hapar. Ala bla birgehalknı mahtaulu adamlarını üslerinden uşakla, muzıkanı, adabiyatnı, ilmunu, sportnu hakından belgili adamlanı oümlu sözleri, köz açdırgan beriule, konsertle…

Millet televidenie, eşta, «Elbrusoid» bla «BarsElni» em ullu proektlerini biri bolur, bügünlükde anı kurau işle kızıudadıla. Karaçay-malkar tilde işlegen televidenie halkıbızga amalsız kerekdi. Beriuleni bir kauumu orus emda ingiliz tillede da barlıkdıla. Ol iş başha milletleni da karaçay-malkar halknı caşauu bla, tarihi bla, tin baylıgı bla, tuugan cerini hurmeti bla, onglu adamları bla tanışdırır muratda etillikdi. Al süremde karaçay-malkar televizion kanal internetni üsü bla işleb başlarıkdı. Izı bla, madarga köre, sputnikge köçerikdi. Sözsüz da, halknı tilin, kulturasın aynıtıuda, tarihin, adeb-namıs baylıgın, tin haznasın saklauda «Elbrusoid» fond bla«BarsEl» keslerine algan ullu işleni bacarıuda televidenieni ülüşü ullu bollukdu. Anı maganasın aytıb tauushan da kıyındı.

Millet televidenie işleb başlasa, caş tölünü halkıbıznı tiline, tarihine esin burdurur innetde duniyaga belgili intellektual oünlanı hayırlandırır onou da etilgendi. Söz üçün, «Millioner boluru kimni keledi?» degen belgili oünnu. Ol oünnga deb, milletni caşauunu kaysı bir sanagatından da: halknı belgili adamlarını, tabigatını, tuugan cerini, kulturasını, tarihini, folklorunu, üy-turmuş caşauunu, anı kibik, malçılıknı, cerçilikni üslerinden da ana tilibizde soruula kuralgandıla. Alaga tüz cuuabla tabıb, million somga ie bolluk taulu caşnı neda kıznı kolun tutarga men aşıgıb saklayma.
http://www.elbrusoid.org/articles/madaniyat/394462/



Ana tilin süygenni,
Har zamanda kölü tok,
Anatilni süymegenni,
''ANAM'' derge erkinligi cok.
 
Forum (Nığış) » GENEL BÖLÜM » Madanıyat em adet » «ELBRUSOİD» BÜGÜNLÜKDE
  • Page 1 of 1
  • 1
Search:

Copyright Karachay © 2024