KOY ÜLÜŞLE
Başlalanı Ruslan caraşdırgandı
"Har elni mal soyuvu başha” deb bizni karaçay-malkar
milletni nart sözü bardı. Bılay, bir cıyıluv bolgan cerde bu mal soyuvnu
üsünden uşak, öçeşüv tohtamaydı. Biz da seyir etgen bolmasa, bu öçeşüv'nü
tohtatayık degen innetibiz cokdu. Ol sebebden, bilgen adamladan da sora,
kitablaga da karay koy mal sanlanı atların tizginleb açıklarga küreşeyik.
Кoy |
Baş | Мıllık | İç | Аyakla |
Оng baş cartı Sol baş cartı Cayakla | Оmuraula | Cabhak | Кabırgala | But | Кuyruk | Аşalıuçula | Аşalmauçula |
Boyun omurau Şeşe omurau Кеgey omurau Кuyruk omurau | Cau orun kalak Кısha ilik Bazuk | Nogana Birinçi başlı iyegi Ekinçi başlı iyegi Camsız iyegile | Теşikli can süyek Теşiksiz can süyek Оrta ilik Аşık ilik | - Öpke
- önge
- Baur
- Bürekle
- Cürek
- Кarın
- Sangılçak
- Аşhın
- Кara içegile
- Büteü içegi
- Caulu içegi
| Öt Кuuk Cürekni kulakları Cuakla (Genital) |
Har süekni, sannı atı bolganı, koynu caşavun tınç
etmegenligine, daracalab kurmanlıkda erkişi bla tişiruvnu arasın kaytarıb entda
bir kere açıklaydı.
Тışırıuga | Erkişige |
Аşık ilik | Cau orun kalak |
Теşikli can süyek |
Cayak | Baş cartı |
Nogana |
Теşiksiz can süyek |
Birinçi başlı iyegile |
Кısha ilik |
Ekinçi başlı iyegi |
Оrta ilik |
Bazuk |
Tamada erkişini allına cau' orun kalak bla baş cartı, biri
birinden artık ayırılmay salınadı.
Baş cartı kesi ülüşge sanaladı: Ol kartha sıy berüv " - Sen
başsa, sıyıñg kimden da başdı ” degenni körgüzedi.
Eki tepsi bar ese, tamadalarına birer baş cartı bla birer
cau orun kalak salınadı.
Andan argısına va sıylırak süekle –ülüşle: can süek –tört
kesegi barıda, nogana, başlı ie'gi, şeşe omrau', kısha ilik, dagıda başha
ülüşle tamadadan oñg canına berilib tebreydile, kalgan süekleni etni cetkenine
köre koşakga da teceydile.
Tamada tişiruvga –nogana, andan arısına aşık ilik, cayak,
başlı ie'gi, şeşe omrau' bazuk, omrau'la - cetkenine köre salınadıla.
"Annâ cidcâ bişe midi?” deb, artıksız da bek sabiy zamanda,
ot caganı katın saklagan künle bek köb adamnı esinde tura bolurla. Omurlanı
bişirgenden sora da alanı aşaybız deb da köb zamannı aşırgan da bolurbuz. Sora
ol omurau'la koynu sırtında kuru da aşar üçün kuralgança, adam kesiça har
bölegine birer at atab biyagı tepsini casaydı.
Koynu omrauvu "aşalır üçün” talay bir bölekge bölünedi.
Aytırga, baş canından başlab iyegile başlañggınçıga deri omurauvnu bölekleri
boyun omrauvladıla . Alanı tatıu'ları alay igi bolmaganları sebebli sıyları da
alay ullu tüldü. Artıksız da bek, omrauvnu başga calganñgan, koynu kesgen
zamanında bıçak tiygen ceri.
Dagıda omrauvnu, iyegile calganñgan ceri boladı. Alayını va
sıyı da igi tatıvu da igi. Omrau'lanı atları va andanda igi –şeşe omraula. Şeşe
omrauladan sora kegey omraula başlanadıla . Alanı da cokdu bir hataları. Kegey
omraula bla kuyruknu arasında dagıda bir kauvum omrau bölekge kuyruk omraula
deydile.
Omrau'la böleklege üleşinñgen kibik koynu eki kabırgası da
iyegilege üleşinedile. Sol kabırganı oñg kabırgadan alay ullu başhalıgı cokdu
(çam). Bılanı da baş canından başlab aytayık:
Birinçi üç iyegini atı nogana (1). Adamlanı köbüsünü
aytıu'larına köre, nogana tamada tişiruvga salınadı. Alay bolganlıgına bir
kavumla erkişige da salırga boladı deydile.
Noganadan sora birinçi başlı iyegile başlanadıla (2). Andan
sora ekinçi başlı iyegile (3). Birinçileni da, ekinçileni da sanları ekişer
iyegi bla toladıla.
Aladan kalganlarına bıgın ne da camız iyegile deydile (4).
АШЫГЪЫЗ ТАТЛЫ БОЛСУН!