GAZALANI ALİM: «MENİ ŞKOLUM, AKADEMİYAM DA - OMAR BLA MUTAY» ♪♫
GAZALANI ALİM: «MENİ ŞKOLUM, AKADEMİYAM DA - OMAR BLA MUTAY» ♪♫
Bu cırçını fahmusuna baş urğanla bek köbdüle. Anı cañız karaçay-malkar halk oğay, bu tögereklede caşağan başha milletleni keleçileri da süyedile. Cırlağanına har kim da sağayıb tıñılağanı boşdan tüldü: küçlü, ariu auazı, muzıkanı igi eşitgeni, cırnı mağanasın sezib, anı karauçuğa cetdire bilgenini sıltauundandı ol barı da.
Halk cırlanı ariu aythan, KMR bla KÇR-ni halk artisti, İñuş Respublikanı sıylı artisti Gazalanı Alim, kertisi bla da, bizni carık culduzubuzdu. Gazalanı Mahmutnu caşı Alim köb cılın boks bla baylamlı etgendi. Sportda karerasın a birinçi caş tölü razryad bla boşağandı. Anı bla uşak etgenibizde, ol kerti kölü bla: «Men belgili cırçı bolğanımı em alğa añılağan da etmegen edim», - deydi.
Ol 13 cılında öksüz kalğandı. Anası Zuhra tört sabiyni kesi cañız ösdürgendi. Adamla aythanña köre, Alim atası cırlağannı katına da baralmaydı! Mahmut cır aytıb başlasa, har kim auuzun açıb kalğandı, allay seyirlik edi anı auazı!
Caşçık kesi şkolda cırlab başlağandı. Ol zamanda, kralnı birsi cerlerindeça, bizde da cır-instrumental ansamblle kuralğan edile. Caşlada ençi muzıka bilimi bolğan cok edi, bir-birlerin ürete, eşitgenlerin cırlab turğandıla. Alimge ua kaysı janrdan da halk cırlanı cırlağan tınç bolğandı, ne zamanda da cüregi alağa bek tarthandı. Askerde kulluk eterge ketginçi, ol muzıka uçilişçeni vokal bölümünde okuğandı. Kesini birinçi kere sahnağa çıkğanın cırçı bir zamanda da unuturuk bolmaz: «Men toğuzunçu klassda okuy edim. Tırnıauuzda ua «Ejiu etedile kayala» degen cır konkurs bardırıladı. Biz şkolda «Derviş» deb cır kauum kurağan edik da, birinçi kere ullu sahnağa da anda çıkğanbız», - deb esgeredi Alim. Ol künden beri köb cıl ötgen ese da, sahnağa çığardan alğa bügün da bek cunçuydu. Alay bolmasa, artist işine ullu köllüça körünedi. Gaza ulu ua kesini tıñılauçusuna bek sakdı, adamlanı köllerin alırğa talpığanı bla ayırılıb tanıladı.
1989-çu cılda «Almastı» cır-instrumentli ansambl kuralğandı. Alim askerge ketginçi anda cırlab turğandı. Ata curtunu allında borçun bet carıklı tolturub kaythandan sora ol süygen işi bla, cañı küç bla, küreşib tebreydi. Teñleri bla cañı cırla kuraydı, muzıkasın, sözlerin da köb kere tintib, soğub, cırlab, keslerini köllerine cetginçi tınçaymaydıla caş artistle. Arımay-talmay, keçe ortasına deri cañı aranjirovkala izleb, çığarmalanı başhaça burub, küreşe ketib, 1992-çi cılda birinçi albomların cazdıradıla.
«Gapalau» karaçay-malkar halk cırnı cırlağanda ua, caşlanı cañız Kabartı-Malkarda koy, bizni respublikadan igi uzaklada da eşitedile. 1995-çi cılda türk tilli caş tölünü çığarmaçılığını «Ural-mono» degen Halkla arası konkurs-festivalında ansambl Gran-prini aladı. Ol col taulu estradanı keleçileri türk tilli festivalğa birinçi kere koşulğandıla. Bir işeksiz, ol forum bek ullu mağanası bolğan işleden biri edi. Beçellanı Zarema kesini avtor cırları bla erişiude birinçi orunnu aladı, Köndelen elden «Taulan» cır kauumğa da ullu bağa bergen edile anda.
Gazalanı Alim birinçi ençi konsertin 1998-çi cıl bardırğandı. Andan igi da alğarakda ua ol Kabartı-Malkarnı kral-teleradio horunu solisti bolub turğandı. Kesi tübegen adamlanı üslerinden har zamanda da ullu hurmet bla aytadı: «Milletibizni iynağı, halk cırnı kerti ustası Otarlanı Omar bla işlegenim menñe ullu nasıb edi. Ol bir ullu fahmusu, ençi çırayı bolğan, asıulu adam edi. Omar, beşcüzge cuuuk cırnı bilgenin azbar ayta edi.
Muzıka canı bla bilim almağanlıkğa, ullu usta edi Omar! Kostüm bla galstuknu kiyib, bir kereksiz kımıldauu cok edi sahnada. Aña karab, seyirsinib turğanma, anı ahşılığından, anı nasihat sözüne tıñılab kalğanma estradada. Meni şkolum, baş bilim bergen okuu üyüm da Otarlanı Omar bla Ulbaşlanı Mutay bolğandıla».
Cırçı kesi belgilegeniça, anı muzıka canı bla aynıuuna ullu boluşluknu Bilyal emda Muhadin Kaşirgovla, Altuulanı Zoya, Beppaylanı Sergey, Canataylanı İsmayıl, Kazbek Dugoyev, Albert Hupsergenov emda başhala etgendile. Muzıkanı «canı» bolurğa kerekdi, ustalık canından sora da, tin baylığı teren açıklanmay caramaydı. Boş zamanında Gaza ulu klassika muzıkağa, millet tartıulağa, rokga tıñılarğa süyedi. Busağatdağı pop-muzıkanı ua körüb da bolmağanın ençi çertedi.
Cır cırlauda ençi bilim almağanına Alim bügünlükde bek sokuranadı. «Askerden sora uçilişçege nek kaytmağanımı bügün da añılamayma. Kertisin aythanda, okuuların koyğanla bek ters etedile. Anı, zaman ketib, keç bolğanından sora añılaysa.
Men Gnesin atlı muzıka akademiyanı hazırlanıu kurslarına da bardım, Sankt-Peterburgda da bek igi oñum bar edi bilimimi ösdürürge, alay a ullu şaharda caşayalmay, ketib kalğanma. Ertdenlikde bir nögerim bla salamlaşmasam, cuuuk adamlarımı körmesem, bek kıynalama. Kertisin aythanda, men erinçekme, cırçı bollukma deb esimde da cok edi. İşlegen da busağatda kıyın bolğandı. Taululanı içinde professional kompozitorla azdıla, tilni bilmegenñe ua cırnı mağanasın añılathan bek kıyındı», - deydi Alim.
«Balkariya» folklor-etnografiya kral tepseu ansamblde Gazalanı Alim 1996-çı cıldan beri cırlaydı. Kollektivni suratlau başçısı Ulbaşlanı Mutay cırçını auazın eşitgeninde, bek süyüb çakırğan edi arı. Tepseuleni salğan sağatda, alanı bir-birlerine cırçı kesi da koşuladı. Ansambl bla birge Alim köb kralğa barğandı.
İtaliyada anı cırlağanın asırı carathandan, «mında kal» deb da kıshandıla, alay a Gaza ulu unamağandı: «Men kup-kuru kesimi tuuğan cerimde caşayalama. Üyüm, elim, ahlularım, tıñılauçularım da mındadıla. Men halk cırlanı aythanım sebebli alanı köble, añılamay, tıñılarğa da süye bolmazla, deb keledi kölüme. Anı üçün Kavkaz estradanı cıyım konsertlerine hazna katışmauçanma.
Halknı adet-töresini, tarihini üsündendile ol cırla. Bir-birleri ua HIV-çü ömürden kelgendile. Alanı mağanaları bek teren, süjetleri, tilleri da kıyın bolğanları üçün, bir keseklerin alıb, busağat zamanña kelişdirib, cırlarğa da tüşedi», - deydi Gaza ulu.
Sabır, halal cürekli, igi innetli, başhalağa ullu kayğırıuluğu bolğan Alim, teñini satlık işi bolsa, keçalmazlığın çertedi. Teñleri bla çalkığa cürüuçü cılların da bek süyüb esgeredi: «Kün uzunu işleb, iñirlikde ua gitara bla ot cağada olturub… kallay zauuk zaman edi… Endigi caş tölüge ma allay işle cetişmeydile!».
Kesi Kuliylanı Kaysın tuuğan Çegem auuzundan çıkğan Alim Beş Tau Elge, Karaçayğa terk-terk bara turuuçandı, alanı barısın da canı kibik köredi. Har özende bir igi zat tabadı, artık esinde kalğan ençi ceri da bardı, anı üçün begirek süyedi tuuğan Curtubuznu!
