. AK CUGUTUR

Ertde-ertde, bek ertde, Mingi Taunu başı ayrı bolmagandı, üsünde da, busagatdaça, buzla cıltıramagandıla. Mingi Tau hasebsiz miyik taudu - anı töppesi kökge tirelib turadı. Ol sebebden kamsık culduzçukla, uçub kelib, anı tögereginde bugunçak oynarga süygendile, teren çatlaga tüşüb alanı içinde, ginasuuça, cıltırab bargan kirsiz tau suulada cuuunub turgandıla. Mingi Taunu tüz töppesinde, mazallı kayanı tübünde, bir caşil deppançık bolgandı.

  Alaydan uzak bolmay kaya tübünde, cılamukça, kirsiz kara suuçuk bolgandı. Kara suunu katında koşun cartıça, tögerek, sıydam dorbunda ua tügüne çal urub boşab çımmak agargan kart cugutur üydegisi bla birge cıyılıb caşagandı. Cuguturnu üydegisini aşı da, suu da, mekyamı da caraşıb, zauuklanıb caşagandı. Canlarına da korkmagandıla, ne üçün deseng, anı eçki ulakları bla otlay turgan zamanda, citi müyüzlü, citi közlü, ötgür cürekli ata cugutur ışanngılı karauul bolub turgandı. Köb caşagan, köbnü körgen Ak Cugutur sabiylerin caşau ebge tüzetirge izleb, alanı cengil çabarga, randan rannga korkmay sekirirge, tatuşurga, cıyın canlı bla sermeşirge üretgendi.

   Taulada cugutlanı süleusün, ayü, börü, kuş degença hatersiz cauları bir da köbdü. Allay caularından balaların saklarga bıla caşagan deppan birça tab cerdi: bılaydan karab körmegen cerleri cokdu, ol sebebden bılayga bir cangız duşman kelallık tüldü. Künleni birinde cugutur sürüu deppanda turganlay, köknü kara bulutla cabıb, cangur cauub başlagandı. Tauda caugan caygı cauum köbge barmasa da, cugutur üydegisin dorbun içine cıygandı. Köb turmay cangur tohtadı, kök cangıdan çuuak bolgandı. Dorbunnga kısılıb erigib turgan ulakçıkla, bu şoşluknu körüb tışına çıgarga izlegendile. Bılay dorbundan çıgar-çıkmaz, ala, neden ese da korkub, arı-beri sekirib başlagandıla. - Ne boldu bılaga? - deb kart cugutur seskekli bolgandı . - Köremise, mayna, ne ese da bir mazallı zat bizni taba kele turadı, - degendile ulakla. Ak Cugutur erlay dorbundan çıkgandı. Kertisi da, tüz Mingi Taunu canından bir cıltırauuk mazallı ak kıppa bıla taba tengereb kele turgandı.

Ak Cugutur kaygılı bolgandı.

- Ey, cigitle, bizni curtubuzga cau kirib keledi, sermeşirge hazırlanıgız! - deb buyurgandı ol - em alga uruşha men kesim kirlikme. Men ölgenim bolsa, caunu allına siz çıgarsız.

Olsagat Ak Cugutur müyüzlerin bileb başlagandı. Müyüzle citi bolganlay, ol deppannga çıgıb, ayakları bla cerni kazıb başlagandı. Uuak taşla, anı ayak tübünden çartlab, tört canına çaçılıb, uzak carı tüşgendile. Sora Ak Cugutur tobuklanıb, başın enişge burub, müyüzlerin da allına aylandırıb, sekirib turub cauga mıllıgın athandı.Mazallı citi müyüzleri bla ol kele turgan ak kıppanı sermegendi. Olsagat kıppa eki carılgandı. Kıppanı bir cartısı uçub kökge ketgendi, başha cartısı da, çıga barıb, ızına tüşe kelib, tob atılgança, küçlü tauuş etib, tüz Mingi Taunu töppesin urgandı. Olsagat peliuan taunu töppesi ortasından bügülüb, eki başlı bolgandı. Ak cugutur ay bla sermelen köre edim! Ol ak tögerek kıppa ay bolgandı. Andan beri biz hazna kalmay, cartı aynı körebiz.

__________________

Metin Respublika Karaçaevo-Çerkessii g Semenovoy İndiroy Cotdaevnoy ot Bayramukovoy Aminata Borisovna yazılmıştır. Ağustos 2002 g Ust-Ceguta.