Malkar elle ömürde unutmazla, Segizinçi martnı ertenin. Zamanña köre aytalmay turdula
Malkar halkı kallay zarawatlık körgenin. O, tawlu halkım, sen körmegen ne kaldı? Açlıkdan, calañaçlıkdan kıynalğan halkım! Bir miñ toğuz cüz kırk törtünçü cılnı eske tüşüre, Cırlayma men bu cırnı süygen Malkar milletime! Boran urğança cetdile tawlağa, Askerçile sanap bizni cawlağa. Halk, añılamay, karaydı alağa, Kıyınlık kelgenin bilmey Malkarğa. Zaman bermey hapçukların cıyarğa, Hazır bolup okdan atıp coyarğa, Tawlulanı maşnalağa cıydıla Eltip tuvar vağonlağa kuydula.
Ejiwu
Men bu cırnı cırlayma alağa; Kıyınlık körgen atam bla anama, Canıbızdan süygen biyik tawlağa, Köçgünçülük sınağan adamlağa. 2
Tuwğan ellerin koyalmay tawlula, Amal tapmay başların kutharırğa. Tüzlük izley, tilek tiley Allahdan, Cilyay-cilyay kete elle tawladan. Colları aylanñaned Kazahstanña, Cürekleri kalğan edi tawlada. Taw suwlarıça sarka cilyamukla, Sarnay baralla tawlu tişiriwla.
Ejiwu
Men bu cırnı cırlayma alağa; Bu zatlağa çıdağan adamlağa. Arı cetmey can bergen pakırlağa, Temir colnu canında kabırlağa.
3
Aziyada okup bilim alalmay, Komendantsız başha elge baralmay, Sınıklıknı sınap, tözüp kadarğa, Caşadıla sanalmayın adamğa, Kart karıwsuz atala bla anala, Kum tüzlede ellerine tarala, Kağanakla aşdan toymay kıçıra, Cata elle beşiklede can ala.
Ejiwu
Men bu cırnı cırlayma alağa; Tifden ölgen ata karındaşlağa. Andan beri kaytalmağanlağa, Aziyadağı tawlu kabırlağa.
4
Kazawatdan kelgen tawlu caşla wa, Ellerinde kişi tapmay kıynala. Üyürlerin kayda tabarğa bilmey, Elden elge aylana elle izley. "Ne etgenle kıral üçün ölgenle, Kazawatdan kolsuz, butsuz kelgenle" -
Dep cazğandı bizni Kaysın Moskvağa
Nazmuların çığaralmay basmağa.
Ejiwu
Men bu cırnı cırlayma alağa; Uruşda ölgen tawlu caşlağa. Kallayda da türlenmegen tüz başha, Bizni Kyazimge salıñan sın taşha.
5
Ahırda meni aytırım keledi -
Köçgünçülüknü bilirge kerekdi. Unutmayık milletibiz körgenin, Unutmayık Aziyanı tüzlerin. Unutmayık açlıkdan ölgenleni, Unutmayık kıyınlık bergenleni. Beriya bla Stalin etgen hatanı, Unutmayık biz segizinçi martnı.
Ejiwu
Men bu cırnı cırladım alağa; Çeçen milletge em İñuşlulağa, Karaçaynı, Malkarnı adamına, Köp ömürleni caşasınla ala!
Kerek colla
Kıral zakon, şariat Em da adet tübeşip, Başladıla dawlaşnı, Tüzlük çerte öçeşip. Aytdı zakon: - Menme tüz, Erkin bolsun har adam, Etmegiz meni uçuz, Salırma ullu zaran! Adet korkup zorlukdan, Bolmasa da ırazı, Muruldadı açıwdan, Küçden çığa awazı: -Tüz alğınça amal cok, Azlık bizden ketmeydi. Köp bolğannı karnı tok, Onow bizge cetmeydi! Amanlağa tabınıp, Sıy namıs da tüp bola, Kafırlağa aldanıp, Millet barad coyula. Köçürgen da etgense, Kum tüzleni sınadık. Az azapmı bergense, Ne körmedik, ne kaldık?! Sözü katıdan katı Bola barğanın eslep, Adet sözünü artın Boşadı bılay, tilep: - Allahnı buyruğundan Cetdik bıllay bolumğa. Zakon, seni koluñdan Kellikdi tap kurarğa. Tawlulanı keslerin, Kişige da salmay boy, Kuraşdırıp çeklerin, Caşaw eterge bir koy! Zakon kağıtla cayıp, Esin alağa atdı. Etgença tersge ayıp, Başında çaykaydı aytdı: - Tintip bilgenme tüzün, Adet, bu çırmawlanı. Halkıñ da açsın közün, Koyduk cer karmawlanı. Bir kıralbız, añıla, Çek bölgenden ne hayır?!
Men aythanña tıñıla, Kesiñe tabın ayır. Daw sözle tırmandıla, Kaçan da haramdıla. Başhağa amandıla, Bıla wa tamamdıla! Dep cıydı kağıtların, Keterge hazırlanıp. Şariat eslep halın, Karadı açıwlanıp. Söz da koşmay uşakğa, Añıladı bolluğun. Zakon ketdi uzakğa, Adet kördü boşluğun. Kıynaldı mudah bolup, Amal tapmay azlıkğa, Eskerdi kölü tolup, Nek kalğanın caklıkğa. Şariat, a adetni İñ başına salıp kol, Aytdı erça: - Milletni
Tüp etmezge, cigit bol! Fayğambar da kıynalğandı, Azlık edi tıyğıçı. Tüz colunda sınalğandı, İyman boldu kılıçı! Sen da, adet, caşlanı İyman bla birleşdir. Allah süyse taşlanı, Kayalanı tepdirir! Tazalıkda umutha, Col da kısha boladı. Zaman bara cumurtha, Kuş bolup da uçadı! Dep kölün colğa salıp, Adetni da kuçaklap, Kuranın kolğa alıp, Ketdi; tüz, sabır atlap! Şariatnı aythanı, Bileyd tüzlük kamanı, Har işinde Allahnı, Bardı kesi zamanı. Okuw halknı oñun kerir, İyman bizni katlasa. Erkinlik kuwanç da kelir, Millet birça atlasa!
Bılaydı
Birni berseñ, eki dawlap küreşme. Bay bolalsañ, öhtemlenip söleşme. Allay bolsañ ahırıñ bolur aman Mardasıznı bek açıtadı zaman! Öhtemlikni katı kepge cıyalsañ, Sağışıñı til ozğanın tıyalsañ! Cüregiñ da sabırlık bla baylanıp, Bu duniyada nasıp tapsañ aylanıp. Unutmayın carlılıkda teşikni, Amalsızğa cabıp koymay eşikni, Halallıknı siñdiralsañ kanıña, Allah berir kalğanın da canıña! Colowçu kartnı osuyatı. Kuturğan adamlanı içindese, bil anı, Çıdamaydı tilleri süzmey, sökmey har cannı. Ğyawrlanı cerinde kuru kesiñe ışan, Ne körseñ da alada, etme hayırsız tırman! Kelişip, kuraşdırıp, aldasınla bir birin. Küreşse da saw duniya, tazalama kirlerin. Allaylanı keregin bermey koymaydı zaman. Tıyğıçı wa tiliñi bolsun hamanda iyman. Cawla barı cıyılıp, kötürsele kamanı, Dawdan korkup, acaşıp, keçip koyma alanı. Amanlıkğa igilik etseñ, cokdu erligiñ: Naçaslağa, bilip koy, cokdu seni berligiñ! Nasıp tabar umutda,kıynalıp cıyğañı, Coyup arsar cumuşğa, bildirmeyin tashañı, Alğınça carlı bolup, cañıdan başlayalsañ, Kerti erse bu işge carsımayın kalalsañ! Bu zatlanı eskere, teñ bolğanña - igi bol. Cawlarıñı kanından ciyirgenip tartma kol. Colowçu atlamıñı uzak colğa hazırla, Alışırsa, bara ber, cıltırsala çabırla! Awruw kesip coluñu, töşek bla birikseñ, Umutlarıñ üzüle, küreşleden erikseñ; Akılıñı, sanıñı, canıñı murat üçün, Kulluk etdir kesiñe, kurup çıdamnı küçün! Murdor taşı caşawnu ötkürlükdü, sen iynan, Tınç turğannı bağası som da cokdu sanasañ. Nelle keme celpekle celsiz kalsala ala? Kertisi bla aythanda - eski zıkkıl bıstırla! Bu sözleni aytdırdı kıyın colowçu kadar, Cañıdan sawluk tabar, cokdu, bileme, madar Ahır sözüm bılaydı: ölüm tüyüldü palah, Ullu Allah, keç meni, lya-illyaha- illya-lah!
Kerekle
Korkak caşar abına, Haramlığın caşıra, Karıwsuzğa kabına, Oñlurakğa baş ura. Guduçu keçe atda Kerti biyça aylanadı. Ekinçi kün tutmakda Aman kulça soylanadı. Kalawur baynı saklaydı, Aylığına kızınıp. Uçhan oknu kuçaklaydı, Kerek bolsa sızılıp. Kerekge köre kılık, Kaysı birin sanayım?! Etmey sözümü sılık, Tüz tamırın karmayım: Cut kerek amal tapsa, Hıylalık bla keñeşip. Bir kere tatlı kapsa, Küreşedi cerleşip. Bolalmasa küç saladı, Tüzge ters atnı cağa. Carlını oñun aladı, Sıyla töze vlastlağa. Kerek - taplık, tüzlük - başha, Tilni cokdu süyegi. Kişi urmaz başın taşha, Tınçlık tapsa cüregi! Süyseñ iynan, süyseñ koy, Haram cutluk toymaydı. Salmasañ da tüzge boy, Allah işin koymaydı!
Etimle
Tuwpe emip, öse barıw. Aşap, içip, koşa karıw. Okup, sorup, bilim alıw. İşlep, tırnap, murdor salıw. Andan arı - haman satıw, Irıshığa canın atıw. Alay bla awruw tabıw, Ayamayın darman kabıw. Sögüw, süzüw, tırman etiw, Halallıkdan uzak ketiw. Açıwu bla kesi kalıw, Ahırında kartdan katıw. Başhada wa; İyman izlew, Namazlıkda tilek tilew, Sadakadan asıw tabıw, Zaman cetse - kebin cabıw! Etimleni budu işi, Kutuldumu andan kişi? Kim da eter ahır tartıw, Kalaydadı caşaw tatıw?
Kar amma
Kar cawadı. Sabiyle da kuwanıp, Çıkğandıla çanaçıkların alıp. Oynaw - külüw başlanñandı oramda Karındaşlık eslenedi karamda. Ullu tarta, çanada wa gitçesi, Saw duniyanı alğan kibik ekisi, Tohtamayla gaw-guw etgen tawuşla, Seyirdile sabiy - oyun cumuşla. Gitçeçigin bulcutadı küldürüp Çana uçad cañı karnı sürdürüp. Künnü halı sabiylege uşaydı Karnı sebin, ol da alay oynaydı. Birinçi kar ak mamukça kyüldu, Sabiylege ullu kuwanç buyurdu.
Ceñ, buçhak da tolğan edile kardan, Uça kelip erikdile çanadan. Ullu caşçık başladı tokal etip, Kar cummaknı teñerete, kebeytip. Küreşdile cayakları kızarıp, Gitçe bala süyelgen edi arıp. Soluğanda kirgen edi onowğa, Kalay kalsın katışmayın kalawğa?! Ullusu wa üç tokalnı bitdirdi, Bir birine, tapçık salıp, mindirdi. Eki birça kömür taşdan közleri, Topurakdan tizildi tüymeleri. Tayak kolğa sibirki baylandı, Kancal çelek berk ornuna kaplandı. Kızarğança suwkdan, bıhı burun, Koşa edi comak çırayğa nürün. Karaltsada kömür unu keñ awzun, Işarğanı bolğan edi hıçıwun Sirelgendi arbazda seir salma Konaklanı ışartadı kar amma. Anı körgen, sabiylikge kayıtad, Ol sağatda kayğıların unutad! Üç kün amma, adamlanı karata, Süyelgendi cürekleni carıta. Kün tiygenley, köpge barmay, eridi. Az tursa da, talay kuwanç keltirdi!
Horazlaça batırla
İçgi sözün tıyyalmay, Tegerekge cayğança. Bir kişiden wyalmay, Küsemlerin açhança, Horaz künnü körgenley, Beksinñença uçarğa, Ertden carık kelgenley, Kıçırad, kanat kağa! Körüpmü eted kuşnu, Biyiklede barıwun?! Kadarına boluşnu,
Añılamay carawun, Zarlanñança, tañ atmay, İzlegenley turadı. Kalay koyğun uşatmay, Arabızda tuwradı?! Eslep karasañ zarlık - Kalayda da amandı! Kelişmegen horazlık, Caşaw colda zarandı! Kılıknı kepge cıyğan, Ceñil işçik tüyüldü! Kesin etimden tıyğan - Ol, a boşha küyümdü! Kadarına sıyınmay, Azmılla küreşgenle?! Kertilikge cıyılmay, Başhağa erişgenle, Can awruta karayma, Horaz kibik batırğa. Allayla da carayla, Sezimni wyatırğa! Çomartlanı Huseyge Kadar birde kara bulut Bolup da tüşer cerge. Bu keçede koş it ulup, Kaldıradı seyirge. Tuwğan künüñü bilgença, İt uluydu tohtawsuz. Tögerekge daw etgença: "Koyduğuz, - dep,- mahtawsuz!" İt uluydu tilegença, Cazarımmı nazmunu Hripin çalğı bilegença, Citi ete fahmunu! Husey harip, ötkür ulan, Halallık abındırğan. Aşıkdırdı canñan kawdan, İt bolsun kabındırğan! Adam bilgeni hurtdakdı, Caşawunda kadardan. Sorup bilmezse - uzakdı, Cuwap çıkmaz kabırdan! Maşinañı kızıw sürüp, Kele turğanña urduñ, Oza bara, közüm körüp, Col canına awdurduñ. Men Kyamal bla boluşalmay, Arı-beri çabışdık. Dokturlağa koşulalmay, Tileklege cabışdık...! Eki sağat can beralmay, Küreşgeneñ kalırğa. Caş üydegi kurayalmay, Kirdiñ, carlı, kabırğa! Küydüm, candım, ne eteim, Kayda amal buyrukğa?! Bu nazmu bla belgileyim, Atıñı okurukğa. Ata, ana buşuwunda, Allah çegin salmaydı! Kan bla barğan koşuwunda Ol arıp da talmaydı! Cuwklarıñ saña cilyay, Üzülüp umutları, Kanatları sınñan kuşlay, Boldula Çomartları! Egiz karındaşıñ, Hasan, Cüregini cartısın
Asıradı. Endi zaman
Allay buşu salmasın! Bolmağança kep teñleriñ, Eskertmeñi saldıla. Mallarıñda iyelerin Kermez künñe kaldıla. Kawdan candı.Ahırında Canıñ otnu da ozdu. Altın sıncır kabırıñda, Kimni umutun buzdu?! Kaysı kızdı keçe kelgen, Sawğañı kayıtarğan?! Ertden duwaña süyelgen, Boldu munu aytdırğan. Tüz sernekça terk küygeni Bu duniyada ömürüñ, Carsıtadı, el süygeni, Esden ketmeyin nürüñ! Ariw, açık ışarayeñ, Betiñ carıkdan tolup. Cokdan bolum çığarayeñ, Cumuşha hazır bolup. Tökdüm munu cüregimden, Anı bla da toyalmam. Ahırda wa tilegimden, İzlem etmey koyalmam. Tilegim kıshadı meni, Köp sözden bolmaz hayır: Ullu Allah, sen Huseyni Cannet ahluña ayır!
Kimge da hak
Tawuk bala ciyirgençli, Karap gakkı kabını, Barğan kibik, izlep teñni, İylyaçinni alına, Bolma, terslik köp cıksa da, Kertilikni çaçıwçu! Birleden kölüñ çıksa da, Hak kanıñdan kaçıwçu!
Üç haram
Tawlu, tohta, koy, acaşma, Sabırlıknı kıs belge! Serlikge tartınma, şaşma, Kullanma ibilisge! Şah-şah gülle, kendriş hansla, Arakını barısı; Aldan - aldaw, ariw çarsla, Artdan - cerni car ızı! Keçe, kün dep karamasın, Bu duniyalıqğa sabır, Başha zatha caramayın, Kazadıla tar kabır! Kan tamırğa şah-şahlanı Kaynatıp, koşsañ cawun, Tınç üyüñe palahlanı
Cayyarsa dawluk awun. Kirgen tındı, oynağança, Çığar colun tapmazsa! Açı çayır çaynağança, İynan, tatlı kapmazsa! Atañ-anañ, üyüñ-künüñ, Andan uçuz körünüp, Aylanırsa, ketip tünüñ, Ser tokluça, sürüşüp! Ol çars caşaw koymaz Cannı,
Tögerekde izewsüz. Irıshıñı kabıp, sanı Etip qoyar tirewsüz!
Adamlıknı tas eterse, Kiçiwğa uşar halıñ. Urlaw-tonowğa ceterse, Toñuzğa sanar halqıñ! Sanamayma awruwlanı, Basınırla tütünça. Bek küserse ukollanı. Bala anna sütünça! Ne igi da tüpge tüşer, İşeksizlik bol aña! Ata-ana içi küyer, Kıynalıp narkomanña! Kendraşha bölenñen mıyıñ, Sıylar kesin mahtawsuz. Çam sant keziw-caşlık cayıñ, Tartındırır tohtawsuz! Zaman bara akılıñı, Kuw terekça kurutur! Kartlığıñda sakalıñı, Santlık törüne burur! Arakıdan esirgenle, "Katı" teñlik tutarla, Ayazğanda - taw sürgenle Kef tillerin cutarla! Çağır kuyğan cigitlik da, Es cıyğanda- çıçhançık, Cöñleriñdegi itlik da, Bilinedi bek açık! Üy biyçeñi, sabiyleni, Sıyın tüpge basarsa. Kıdırsañ da biyikleni, İçseñ-kirni kazarsa! Gurt tawukça bağuşlanı Tırnap, iyisin caya, Atıp kerek cumuşlanı, Cürürse tüzde taya! Cañılğanma! Gurt tawukla Bala üçün gurulday, İçgiçile - boş zawukla, Kan içerge murulday! Tawuk - hayır, sen a - hata, Etmezçamıdı sağış?! Kim da biçsin mıña bağa; Cawdu arakı alğış! Esirgende tazalıknı Som da cokdu bağası! Allay künde azatlıknı, Bek kıshadı cağası! Üç haramda caramlanı, Cazıwuma siñdirdim, Ala salğan zaranlanı, Miñden birin bildirdim! Aıyp etmesin kişi da; Tawlu dep başlanñanña, Bolsun ol çüyüt, tişi da, Bek uşar taşlanñanña! Caşırmayma, kesi halkım Carsıtadı köbürek! Adamlıkğa bolmam salkın, Açıklayım tüzürek: Adam, tohta, koy, acaşma, Haramlıknı keñe türt! Kereksizden tartma, şaşma! Caşawuñdan kirni sürt!
