Ertte-ertte bir elde eki uruçu caşagandıla. Alanı birini atı Sarı, birini atı Kara bolgandı.
Ala başha iş bla kazanmay, calan da mal urlap caşagandıla. Alay bolganlıkga, ol tukum caşau alanı kereklilerin tamam etmegendi.
Bir künleni kününde Sarı Karaga:
- Şuöhum, bu caşau bizge caşau tüyüldü, bılay bla biz kesibizni keçindirallık tüyülbüz, - degendi.
- Da, ne eteyik da? - dep Kara sorgandı. Sarı, bir kesek da tıñılap, aythandı:
- Men a bizni terkirek bay bolur madarlarıbıznı bileme.
- Bile eseñ ayt, - degendi Kara. Sarı aytıp başlagandı:
- Amanlıknı eterge tebireseñ, anı ne türlüsü da başha tüyüldü. Da, men umut etgen madar ma bılaydı: men endige deri urlauçumça, entda da urlap tururma. Urlagan mallarımı bolgan cerlerin men saña ayta tururma, malları urlanñan adamlaga barırsa da, alanı malları kayda bolganların alaga aytıp üyretirse, ala ua barırla da tas bolgan malların tabarla. Biz bir kauum kere alay etgenibizden sora, saña şıyıhdı derle da, seni atıñı şıyıhha çıgarırla. Şıyıh atlı bolsañ saña aman hayır bolmaz. Biz bilgenlikden, şıyıhla aman caşamaydıla, ne üçün deseñ, alaga keslerin aldatırga, alaga iynanırga em keslerini tört sanlarını kıyınlarından çıkgan hayırnı alaga aşatıp zıraf eterge halknı içinde bir talay teli tabıladı. Sen şıyıh bolsañ, ekibiz da işlegen da etmey, açık uruçu bolup, palahha tüşerbiz dep da korkmaganlay, tınç, ırahat aşap-caşap turlukbuz, - dep, Sarı kesini kölündegi muratın uruçu nögerine aytıp añılathandı. Uruçu nögerlerini bu madarların Kara da bek carathandı. Ekisi da aythanlarıça etgendile. Sarını üyretgenine köre, Kara aytıp, malları tas bolgan adamla köp kere keslerini tas bolgan malların taphandıla. Kısha zamannı içinde cañı «şıyıhnı» haparı biteu tiyrege belgili bolgandı. Anı bla «şıyıh» hayırlanıp, karañı halknı ırıshısın aşap turgandı.
Bir colda bir belgili baynı köp altını tas bolgandı. Anı urlagan a Sarı bolmagandı. Bay Karanı kesine çakırgandı da, aña aythandı:
- Meni ullu ırıshım tas bolgandı. Sen har neni da bilese şıyıhsa dep haparıñ duniyaga belgilidi. Da, erinme da, meni altınımı kayda bolganın ayt.
«Şıyıh», baydan köp ırıshı kımarga umut etip, bir kesek bagalı etdirirge murat etgendi.
Ol zamanda bay açıulanıp, anı korkuturça aythandı:
- Meni seni bla köp canşay tururga zamanım cokdu. Meni altınımı tap, alay tüyül ese, «şıyıh» tüyülse, halknı aldap aylanasa» dep barına da hapar eterikme.
«Şıyıh» bu palahdan başın kalay kutharırga bilmey, bek kaygılı em amalsız bolgandı. Alay bolsa da iş igi bla tauusulur dep, umut etgendi.
- Menden sora içinde başha adamı bolmazça maña allay bir otou berigiz. Men anı içine kirirme da anda kesimi cöñerim bla söleşirme. Anı üçün bir üç künden az bolgan zaman tamamlık eterik tüyüldü. Üç cöñerim bla söleşip, duua etip tursam men altınnı tabarma, - degendi.
«Şıyıhha» otou berilgendi. Ol anda olturup, tögeregine da sagayırak bolup, türlü-türlü zatlanı muruldap tebiregendi: baynı caşırın kararga kirgen adamları:
Alay bla bir kün bla bir keçe ozgandı. Ekinçi kün da ozgandı. Ekinçi keçe bolganlay, keçe ortasında eşikle kagılgandıla. «Şıyıh» turup, eşikleni açhandı. Bir adam, beti-kutu da ketip, asırı korkgandan sözlerin da büldürgü ete kirgendi.
«Şıyıh» bek seyirsinñendi.
- Allahnı süygen kulu, saña menden ne zat kerekdi? - dep sorgandı? Ol zamanda ol adam:
- Sen allahnı keleçisise, men ters bolganma, keç, tileyme.
Meni urlaganım saña belgili bolganın men bileme. Men senden bir zat tilerikme da, anı eterge sen maña söz berseñ, ol zamanda men har ne bilgenimi da aytırma, - dep tilegendi.
«Şıyıh» söz bergendi da, ullu san etmegença etip:
- Da, allahnı süygen kulu, sen tilegenni men eterme. Altınnı sen urlaganıñı men tünene okuna bilgen edim, alay endi sen andan ese meni da kıynay turma da, altınnı kayda bukdurganıñı maña kesiñ ayt, - dep şıyıh şıbırdap aythandı.
Nasıpsız uruçu assırı kuuanñandan ne eterin da bilmey.
- Altınnı baynı at ornunu tübünde basdırganma. Men kesim baynı karındaşından tuuganma. Altınnı men urlaganımı bilse, karındaşı bolganıma da karamay, ol meni öltürlükdü. «Bay malı bla karındaşına da bet etmez», dep nart söz bardı. Da men senden tileyme: «endi sen meni açık etme, baynı koluna berme, - dep tilegendi.
Altınnı urlagannı kim bolganın bayga bildirmezge «şıyıh söz bergendi. Ol nasıpsız anı üçün «şıyıhha» da kolundan kelgen çaklı bir ultha uzatıp, kesin ullu nasıplga sanap ketgendi.
Üçünçü künnü erttenblasında bay «şıyıhha» kelgendi.
- Endi kerti bolganıñı tanıt, ne zat bilgen eseñ da ayt, - degendi.
Kesin, türlü tapsızırakdan da usta çıgara, bilgen eski uruçu, bayga sansızırak aythandı:
Men bilirge kerekli zatnı barısın da biliuçüme. Sen buürgannı da tıñılı etgenme. Alay men anı haparın aythınçı senden süyünçülük umut eteme.
- Süyünçülüknü üsünde han seni ırazı etallıkdı, - dedi han kesi.
