| kaçigar | Tarih: Cumartesi, 05-04-14, 10:29 PM | Mesaj # 1 |
Tümgeneral
Grup: Admin
Mesaj: 162
Ödüller: 1
İtibarlarınız: 0
Konum: Dışarıda
| )
Irısla, belgile, ilişanla, joralaula.
30.06.2005 0 1992
• Agaznı öltürseng, üyünge igilik kelmez.
• Adamnı sibirtgi bla ursa - obur bolur neda karaton kalır.
• Atlanngan adamnı ızından üynü tübün sıypap töksele, jolu bolmaydı.
• Atnı başına urgan - ırısdı.
• Bayrım kün iş işleseng, hayırı jukmaydı.
• Bayrım erkekni öltürgen bek ırısdı.
• Adam başın jülüse, çaçın basdırmay koygan ırısdı.
• Başıngı juugan suuungu keçe eşikge tekseng, başıng aurur.
• Betin urup juugan ırısdı.
• Börünü neda aman adamnı atı sagnılsa, otha salam at.
• Beşikni kurlay tebiretseng - sabiy ölür.
• "Bismillya", - demey aşasang, aşıng bereketsiz bolur.
• Bosagada oltursa neda könçegin öretinley kiyse - jarlı bolur.
• Buuaz katın jünnü üsü bla atlasa - sabiyi jilyauuk boladı.
• Buuaz katın ne zatha külse, sabiyi anga uşar.
• Buuaz katınnı katında auruunu sagınsang, sabiyi ol auruudan ölür.
• Buuaz tişirıu örtennge karasa - sabiyini jıyagı kara bolur.
• Gitçe sabiyni üsü bla atlasang, ösümü tıyılır.
• Gitçe sabiyni köpürden neda suudan ötdüre turup, suuga jumurtha atmasang, ol sabiyni ölümü suudan bolur.
• Gırjın urgulanı ayak tüpge atıp maltasang, üyünge açlık kirir.
• Jaz başında uuga bargan - ırısdı.
• Ölgende kemlik etgen ırısdı.
• Ölükge sarnap jilyagan amandı, anı üçün ol kabırda azap çegedi.
• Ölük üyden çıkgınçı, üçaylık karnı bolgan katın arı barsa, ırıs etgendile. Ölgenleni sanagan - ırısdı.
• Ölüknü üyden başın alga çıgarsala, anı ızından da adamla öledile.
• Öretinley aşagan ırısdı.
• Ötmekge biçaknı çançıp koygan ırısdı, mirzeunü kaçı uradı.
• Ötmekni, mirzeunü ayak bla bashan ırısdı.
• Jaylıkdan ayran bla kelgen gıbıtha gırjın salmay iygen ırısdı.
• Jatıp aşagan ırısdı.
• Jauurun kalaknı sındırmay atsang, ıstauatha palah keledi.
• Jolga tebireseng - tigerge jaramaydı.
• Jolouçunu jolun kesseng, anı jolu bolmaz.
• Jolouçunu ızından kıçırsang - anı işi kuralmaz.
• Jıgılgannı tegeregin ızlamasang - anga jin zaranı jeter.
• İynekni bir saugan sütün, bölmey, başha adamga berseng - iynek kuruydu.
• Kelin gumuga kirse neda ot başında oltursa, kayın anası ölür.
• Kelin kayın anasını neda kayn atasını atların aytsa, tişi aurur.
• Kesilgen tırnak basdırılmay kalsa, kıyamat kün dauçı boladı.
• Keçe börü sagnılsa - ıstauatha börü çabar.
• Keçe tırnak kesgen ırısdı.
• Keçe üynü tübün sıypasa - jarlılk jeter.
• Keçegide çayır çaynagan ırısdı.
• Kök küküregende katınga itni koyma, eliya urur.
• Kiyimni çüyresine kiygen ırısdı.
• Kaygı sözge neda duuaga barganlay, başha üyge kaytsang, ol üyge da palah kelir.
• Kabırlanı barmagıng bla körgüztgen ırısdı.
• Kabırnı maltasang, kabırıngda ot janar.
• Kaygı sözdan kaythan, betin juumay, üyüne kirse, üydegiden adam ölür.
• Kaynar suunu jerge tekse, şaytannı, jinni küydürür, ala ua palah eterle.
• Jaz başında kırdık çıga turup em aşhamda urçuk iyirgen ırısdı.
• Kargala jıyın bolup kıçırsala - ırısdı.
• Koynu urgan - ırısdı.
• Koy kırkganda iesi kolların juuup aşasa - malını bereketi keter.
• Kolungu tış janı bla üy tübün sıypasang - ırısdı.
• Konşuluk bargan tabak kurlay kaytsa, araga guruşhalık tüşer.
• Kumgannı suusuz koygan ırısdı.
• Lakırda bla adamga kargış söz aytma, kabıl bolup kalgan keziuü boladı.
• Malga, sabiyge da seyirsinip karaganda: "Tfu, maşallah", - demeseng, kez tiedi.
• Makanı öltürgennge jarlılık keledi.
• Malnı kuyruk kılın kesip, jerge atsang, ol mal urlanır.
• Malnı sathanda, jibin, tıyagın birgesine bergen ırısdı.
• Otda kuru suunu kereksiz kaynatıp tursang, ol üy kuru bolur.
• Saban bek bitse - ırısdı.
• Sabiy adam büyrek aşasa - gubus çıgar.
• Sabiy atasına ne anasna bek uşasa - ırısdı.
• Sathan neda bergen malıng artha kaçıp kelse, anı ızına kaytarma - ıstauatıng kurur.
• Satılgan malnı tügünden üzüp asıramasang - kalgan mallaga zıraflık jeter.
• Suusapnı öre turup içgen ırısdı.
• Süt mıdıhha tögülse, iynekni jelini aurur.
• Sütnü bergende, ırıslap, başı bla kuymay, bir zat bla alıp kuygandıla.
• Tauuk, üyge aylanıp, horazça kıçırsa, anı kesip koyarga kerekdi.
• Tölüde tişi mal köp tuusa - ırısdı.
• Tirlikni başından aç adam aşasa - mirzeunü tatıuu ketedi.
• Tirmenden kelgen unnu başından adamga berse, kalganı bereketsiz bolur.
• Uzak jolga atlansang - sadaka ber.
• Halal malga tonguz deseng, anı etin aşarga jaramaydı.
• Çaçıngdan otha atsang - başıng auruuçu bolur.
• Çıkkırnı ayran jugusun juusang, üy bereketsiz boladı.
• Eki dos adam bir birini tırnagın kessele, aralarına kölkaldılık tüşer.
• Eki juuuk bir birlerine turma sauga etsele - aralarına buzukluk tüşer.
• Eki kolu bla eki jıyagına tıyanıp oltursa - atası, anası öledi.
• Em alga sol kolundan, sol ayagından kiyinngen ırıs boladı.
• Esnegende, adam kolu bla auuzun japmasa, auuzuna şaytan kiredi.
• Üy anasını ülüşün koymasang, üyge bereket kirmez.
• Üyde karılgaç uyanı buzsang, iynegingi sütü tarkayır.
• Üyde sızgırsang - üyge amandı.
• Üynü eşigin kıbılaga burmay salsang - ırısdı.
***
• Tört tuyagı ak, mangılayı ak, közleri çagır bolgan atha minerge ırıslagan etgendile. Allay at jinle katışhan, ters kanlı atdı degendile.
• Ukunu közünde kuran ayatı bardı dep, anı öltürsele, bek ırıslagandıla.
• Koçhar koşhanda uşkok athandıla. Uşkok atılmay çarlasa: "Malda çalpıuulluk bollukdu", - den, ırıslagandıla.
• Koylanı kütgen zamanda, alanı bödene ürkütse, ırıs et¬gendile. "Bödene koylanı azdırdı",- degendile.
• Koçhar koşhandan başlap, jangı tölü algınçı, sürüuçü baş, sakal jülümegendi, ırıslap. Çaç kesilgen kibik, mal kırıladı degendile.
• Tölü algan zamanda, kesleri hayırlanngınçı, başha adamga koy bergen ırısdı.
• Tölünü başın ekinçi tölü bolgunçu kesmegendile.
• Kozunu altı ayı tolgunçu keserge ırıslagandıla. "Karnı betin körgünçü, kozunu kesmeydile", - degen söz da bardı.
• Koy kırkganda, işçilege hıçinleni salamga salıp ırıslagan etgendile.
• Koy kırkganda lökum etmegendile, anı da ırıslap bolgandıla.
• Koy kırkgan zamanda, kırkıp boşay turup: "Keltir kırkarık", - desele, koylanı baylap bergenle: "Allah bersin kırkarık", - degendile. "Jokdu, boşaldıla", - derge anı ırıslagan etgendile.
• Koşnu eşiginden kara eçki, koşha aylanıp, makırsa anı ırıslagan etgendile.
• Eski nalnı üyüngden tışına keçe atsang, üyüngde atha minngen adamıng koraydı. Neda atşg abınıuçu boladı dep ırıslagandıla.
• Üyüngü malı kesingi arbazıngdan neda ıstauatngdan ketip. bireunu arbazında ne ıstauatında jatıuçu bolsa: "Malım anga köçerikdi", - dep ırıslagandıla.
• Sabannga urluknu kim sepse da: "Tüşge deri urluk jerge tüşsün", - degendile. Tüşden sora urluknu jerge, ırıslap, atdırtmagandıla.
• Algın urluknu jaş adamga sepdirtgendile. Kart adam sepse, saban igi bolluk tüyüldü dep ırıslagandıla.
• Sabannga azıknı kız tişirıu eltse, durus etmegendile.
• Har tukumnu kesini ırısı bolgandı. Gıdıları jilyannı öltürmegendile: "Ullu atabıznı üsünde jilyan jathandı", - dep. Goguyları malnı kulagn aşamagandıla: "Tukumdan bireuübüznü kulagı bek aururukdu", - dep. Jurtubaylaga basdırılgan hazna (klad) jaraşmagandı.
• Uzakga ketgen jolouçunu ızından jilyagan ırısdı.
• Otnu suu kuüp üçgültseng, ırısdı: ırıshıng ızına ketedi.
• Ekindi bla ahşam arasında tikseng - ırısdı. Ol bıstırnı kiygen adamnı jaşauu anı jırthınçı mudahlıkda ketedi.
• Adam jangı tigilgen kiyimni kiyginçi, anı kumaçından az jurunçugu okuna otda küyse ırısdı. Ol adam çalpımay kalmaydı degendile.
• Algın tişirıu er kişiii atın aytsa, anı küçü sınadı dep, ırıslap, atın jaşırthandıla.
• Kol barmaklanı çalişdirirge ırıslagan etgendile.
• Keçe sabiyni beşik bıstırların eşikde, ırıslap, koymagandıla.
• Ahşam bla jassını ortasında sabiyni eşikge jiberirge ırıslagan etgendile: "Sarı tangda sarıuekle sarnaydıla, kök ahşamda kök börüle uluydula", - degendile kartla.
• Karnı bolgan neda kaganak sabiyi bolga " tişirıunu kabırlanı içi bla ugay, janı bla okuna, ırıslap, jibermegendile.
• Üçaylık karnı bolgan tişirıu, ölgen jerge, ölük çıkgınçı barsa, ırıs bolgandı. Anasını karnında sabiyge jan tört ay bla beş künde kiredi, degendile. Arı deri barsa ua, ol ölgen adamnı janı sabiyge aylanıp kiredi, dep iynanngandıla.
***
• Adam ölse, ölçeu çıbıgın sındırıp, kabırına salmasang, çakırıuçu boladı.
• Adamlanı kündüzgü künde jukuları kelse - kün buzulur.
• Adamnı çaçı jangı ay çıkganda kırkılsa -terk ösedi em kalın da boladı.
• Adamnı etegi kayırılsa - tüyüşgen eter.
• Arbazda uşkok atılsa, katın tınç kozlar.
• Atlannganda atıng esnese - jolung igi bolur.
• Allınga tolu çelekle bla çıksala - jolung igi bollukdu.
• Aynı tögeregi güren tartılsa, kün buzulur.
• Atlannganda adam temir tapsa - işi ongar.
• At kişnep tursa - konak keledi.
• Aşaganda, tilin kim kapsa - anı kayda ese da sögedile.
• Adamnı ayagı kiçise-jolouçu boladı, kolu kiçise - ırıshı tüşedi, beti kiçise - jilyagan eter.
• Bireu hapar ayta turganlay, adam çüçgürse - haparnı kertiligin bildiredi.
• Biçak kolungdan tüşse, ol üyge er kişi konak kelir.
• Biçaknı auuzu örge aylansa, mal öledi.
• Burnungu ong janı kiçise, süygen adamıng keledi.
• Burnungu sol janı kiçise, süymegen adamıng keledi.
• Öksüznü kargışı kabıl boladı.
• Elürge juuuk adamnı kılıgı türlenedi.
• Jana turgan keseuleni bir birge ursang - kün buzuladı.
• Jangı işni jangı ay bla başlasang-işing ongar.
• Jeline köre jauunu.
• Jathanlay çüçgürseng, ekinçi keçe başha jerde jatarıksa.
• Jilyanla jayılsala - kün buzuladı.
• Jolga atlannganda, allınga elde ogursuzga sanalgan adam çıksa, jolung bolmaz.
• Jılı jel urup başlasa - jauun jauar.
• İlker batmay - kün atmaz.
• İngirde bulutla çaçılıp tebiresele - kün ayazır.
• İngirde kurgak bulutla bolsala, erttenlikge igi kün bolur.
• Kökde kara bulutla tırmı-tırmı kmıldasala - kün buzulur.
• Köp ökürgen iynek sütsüz boladı.
• Kiştik ong ayagı bla betin juusa - kün igi bolur.
• Kiştik sol ayagı bla betin juusa - kün buzulur.
• Küz artında kök kükürese - kışı suuuk bolur.
• Küz çıkgan jüjek kozlauçu bolur.
• Küküregen bulutnu - jauunu az.
• Kaz kelse - jaz kelir, karga kelse - kar kelir.
• Kar köp jausa, bitim köp bolur.
• Kara çibinle kadalıp kapsala - kün buzulur.
• Kara (karsız) kış auruulu bolur.
• Kartlanı belleri aurup başlasala - haua türlenir.
• Katın kozlagan zamanda, bosagaga köndelen jatdırıp şişni salsala - anga jin zaranı jetmez.
• Koynu satsang - jel kün sat.
• Koş çaçılırga tebirese, kotur ulak başçı bolur.
• Kumursha töbeni kazsang - kün buzulur.
• Kıptı kolungdan jerge tüşse - tişirıu konak kelir.
• Kıbıla janından jel urup başlasa - kün buzulur.
• Kız çoünnu tübün köp kırsa, toünda kar jauar.
• Kışnı allı zıbır bolsa, artı jumuşak bolur.
• Mingi taunu başına bulut konsa, haua türlenir.
• Kuyruklu julduz uçsa-ne uruş, ne bir kaygı boladı.
• Kumurshala azıkların künnge çıgara esele - kün igi bolur, töbelerine taşıy esele ua - kün buzulur.
• Malla kadalıp otlasala - kün buzulur.
• Mangılay kiçise - tukumdan neda üyünden adam ölür.
• Mıdıh köksül jansa - kün buzulur.
• Ong kulagıng kızsa-kayda ese da mahtaydıla, sol kulagıng kızsa -kayda ese da sögedile.
• Ong kulagıng çüuüldese - igi hapar eşitirikse, sol kula¬gıng çüuüldese - aman hapar eşitirikse.
• Otda jink örge süelse, ol üyge konak kelir.
• Otda otunla "çuu-çuu" etsele - ot şişlik tileydi.
• Sabiy çıpsız köp oynasa - jilyamay kalmaydı.
• Sabiy eki but ortası bla karasa - ol üyge konak kelir.
• Sibirtgi bla adamnı sırtına ursang - ne obur bolur, ne da karaton kalır.
• Suu bek şuuuldap aksa, kün buzulur.
• Suu sınsıgan tauuş etip barsa - elde adam öledi.
• Süymegeningi atın uşhuuur artında sagın.
• Tagılıp turgan at art ayagın uzatıp kerilse - uzak jolouçu bolur.
• Tauuk kumda "juuunsa" - kün buzulur.
• Tauukla keslerin kazıp başlasala - kün buzulur.
• Tayak jauun köpge barmaz.
• Tuman kün ingirlik bolsa, eçkileni közleri tögerek bolur.
• Tumanla köp basıp, biyiklege kar jausa - kün ayazır.
• Tişirıu sabiyden kutulalmay bek kıynalsa, eri, kamiçisin da koluna alıp üydegisini üsü bla arı-beri sekirse, ol terk kutuladı dep iynanngandıla.
• Tumanla kün bathannga barsala-kün ayazır, kün çıkgan janına barsala - kün buzulur.
• Tunguçnu tilegi kabıl boladı.
• Tuuarla salkın kün kateli etsele - kün buzulur.
• Çaukala "çau-çau" etip, jıyın bolup aylansala - kün buzulur.
• Uku kıçırsa, elde bir ullu kaygı boladı.
• Uuak şulpu uzak barır.
• Çukuk etgenni - kim ese da sagınadı.
• Çırdıdan gubu au bla salınsa, ırıshı tüşedi.
• Egizle ekisi birge hazna jaşap kalmaydıla.
• Erni kiçise - et aşaydı.
• Erttenlikde kızıl bulutla jayılsala - kün buzuladı.
• Eşek kulakların kaksa - kün buzuladı.
• Eşek külde aunasa, kün buzuladı.
• Erttenlikde jauun jausa - köpge barmaz, ingirlikde jauun jausa - köpge barır.
• Erttenngi bulut kızarsa - ingiri jauun bolur, ingirgi bulut kızarsa - ertteni ariu bolur.
• Ertteni buzulluk bolsa, ingirde kün kızarıp batar.
***
• Allah künnü üçge bölgendi: işlerge, solurga, Allahha kulluk eterge, degendile kartla.
• Jangı işni baş kün, orta kün neda ıyıh kün başlagandıla.
• Baş kün ne işni da başlasang, baş bolasa, degendile.
• Baş kün iyne tutmagız, tigiu etmegiz, malga börü çabadı, degendile kartla.
• Baş kün, orta kün kiyim biçmeklik igidi. Baraz kün auur kündü, dep kiyim biçmegendile.
• Geuürge kün em baraz kün jolga çıkgannı artık saylamagandıla.
• Geuürge kün terek salırga em jangı üynü işlep başlarga erkin etmegendile kartla.
• "Kızganç kündü",- dep, geuürge kün sabannga çıkmagandıla.
• Baraz kün koş köçürüu ırısha sanalgandı.
• Jangı çıkgan aynı baraz kününde sabiy tuusa süymegendile. Anı nek zse da ırıslap bolgandıla.
• Kelinni keltirirge bayrım künnge tüşse süygendile.
• Bayrım kün işlemegendile. Artıgırak da urçuk iyirmegendile.
• Bayrım kün başı açılıp kalgan aşnı aşasang, üy çalpıgan etedi, dep iynanngandıla.
• Sabiyni atın ıyıh neda şabat kün atasang, nasıplı boladı,
• degendile.
• Iyıh kün, kün buzulsa, ıyıkga deri barır.
• Şabat kün üyden ot berseng, üydeging tüyüşüuçü boladı, ırıshng tarkayadı, dep iynanngandıla.
• Tırnaklarıngı şabat kün kesseng, ırıshng artha ketedi, degendile.
• Ahşamnı bek sıylagandıla - iş etmegendile.
• Bir kauum tukum: "Şabat kün mal kesseng, malınga börü çabarıkdı",- dep, ol kün, ırıslap, mal kesmegendile.
• Taulula, iş onguna aylanırkdı, terk biterikdi dep, ne gitçe, ne ullu işlerin da jangı ay bla başlagandıla. Boşala turgan işlerin da eski aynı ahır künlerinde tamamlasala süygendile.
• Sabiyni başın birinçi kere jangı ay çıkganda jülürge izlegendile.
• Tolgan aynı zamanında açıulanırga, tüyüşürge jaramaydı, dep, anı bek ırıslagandıla.
• Üy tüp salgan zamanda, bir goppan suunu ol jerge salıp koüp, sora ol erttenlikge tolulay çıksa: "Bu jer ogurlu, igi jer¬di",- dep, üy işlep başlagandıla. Jartı bolup çıksa ua, üynü alayda salmagandıla.
• İşlenip boşagan üynü ullurak eteme desele, al janından koşhandıla, üynü art janından koşsang, üyden baylık, nasıp ketedi dep iynanngandıla.
• Otlap toygan mal bir jerde, ışnır etip, jatarga öç bolsa, ol jerde jurt salgan tiyişlidi, dep iynanngandıla.
• Üy sallık jerge boza kazannı sala edile. Ol bek kaynasa igi jerdi, dep, üynü alayda işlep başlay edile.
• Kıznı erge bere turup, ot jaganı tögeregine ong janından solga tögerek aylandırıp çıgarsang, ol eri bla ayırılmay jaşarıkdı, degendile.
• Hıynı bolmazça, toy kurmanlıknı kanı jerge tamgınçı,. anı kıznı bla jaşnı etlerine jetdirirge kerekdi, degendile.
• Üydegini adamlarna jin zaran jetmez üçün, temir kıshaç bla ot jaganı tögeregin ızlagan etgendile.
• Elde kozlagan katın bolsa, tirmenni tıygandıla, urçuklanı üemeltlerin üzgendile.
• Burulgan zat igi tüyüldü, dep iynanngandıla.
• Jilyan bla makanı ayırgan adam, kozlarga kıynalgan katınnı üsü bla arı - beri ötse, sebep bolup, terk kutuladı. Ol katın artda ol kişige sıy eterge borçlu boladı.
• Sabiyden bek aurugan katın terk kutullukdu dep, anı jıyrıgını etegine arpa kuüp, atha aşathandıla.
• Kozlarga kıynalgan tişirıunu ojagndan enişge jumurthanı athandıla.
• Kelin, sabiy taba turup kıynalsa, kayn anası bir dariy zatnı üsüne tögerek aylandırıp: "Menden da boş, Allahdan da boş",- dep jırtsa, kelin terk kutuladı, degendile.
• Kelin adam birinçi sabiyin tabıp kopsa, ol kirgen üyde anı ayagına suu kuygandıla.
• Hıçin etgende, hıçin zugul bolsa: "Elde jaş sabiy tuua turadı",- degendile.
• Sabiyni kindikçigi sau bolup, tüşse, anı bıstırçkga tüyüp, üyde bukduradıla. Sabiy jilyauuk bolsa ua, anası anı kesini jukka sütüne salıp içirgendi.
• Sabiy tuuganda anga birinçi kere adetli, ogurlu, auuzu tatlı bolgan tişirıunu jukkasın tarthandıla. Alay bolmasa, ogurluga sanalgan tişirıu barmagına bal jagıp, sabiyini auuzuna salgandı. Kartla: "Ogursuzga sabiyni auuzun juudurma",- degendile.
• Sabiy tuuganda, anı kindigin kesgen zamanda, çıkgan kançıknı jıyaklarına sürtseng, kızıl uuurtlu, ariu sabiy boladı, degendile.
• Sabiy tuuup boşagandan sora, ötene çıgadı. Anı juuup, bürtük-bürtük çıkganların örge aylandırıp, kiseyçikge çulgap basdırgandıla: "Entda sabiy kep bolsun",- dep. Enişge ay¬landırıp salsang a, andan sora sabiy tuumay kaladı, dep iynanngandıla.
• Kız sabiy tuusa, anı bilekçiklerine, butçuklarına em koltuk tüplerine jangı bödene jaunu sürtseng, tük bitmeydi degendile.
• Sabiyni beşikge birinçi kere kindigin kesgen katın salsa, ol çalpıusuz ösedi, dep iynanngandıla.
• Sabiyni beşigini başına kirgoşi iynesin salsang, ol jukdan da elginirik tüyüldü, degendile.
• Sabiyge kurmanlık etseng, mangılayına soygan malnı kanın jakmasang, etgen kurmanlıgıng kabıl bolmaydı, degendile.
• Sabiyni atın er kişi atasa, ahça bergendi, tişirıu atasa, köleklik bergendi. Ala alay etsele, atagan atları ol sabiyge igi jaraşadı, sabiy uzak ömürlü, nasıplı boladı, degendile.
• Er kişi sabiy siyalmay kıynalsa, börünü tügün alıp, sabiyni kuuugu bolgan jerine salıp baylagandıla.
• Sabiyni tulusu katmay köp tursa, anga "taş" degen söznü köp kere aytdırırga kerekdi, degendile.
• Sabiy jilyauuk bolsa, anı beşik başına it jıyaknı süegin takgandıla. Neda anı itlik kölegine mirzeuçük kuüp, eltip tirmenni çarhına urgandıla. Artda andan gırjınçık etip, anası bla analıgına aşathandıla.
• Sabiy erkegırıunu atın aytıp tillense, anı ogurlulukga sanagandıla.
• Kızla tuuup tursala, artda tuugan kıznı atın türlendirgendile. Birge uşagan atla atamagız kızlaga, degendile.
• Tuugan sabiyni kaş ortasında tamırçıgı kök bolsa, anası anı ızndan jaş tabarıkdı.
• Sabiyni jelkesi bek çungur bolsa, kızganç bollukdu.
• Jaşnı kaşları koş bolsala - juuuk jerden katın allıkdı, degendile.
• Sabiyni tişleri çıgıp başlasala, jırna etip, başından çaçmasang, ala hiriş, kurtlu bollukdula.
• Köz tiygennge kara baytalnı sütün içirirge kerekdi, degendile neda bıstırdan bir jurunçuk alıp, anı küydürüp iyisgetseng, köznü keteredi, dep iynanngandıla.
• Başı jülünürük sabiyni çaçın jaz başında, jangı kırdık çıkgan zamanda jülüseng, terk öserikdi, kalın bollukdu, dep iynanngandıla.
• Sabiyle çeçekden aurumaz üçün, duppur jerni kazıp, teşik etip, alanı anı içi bla ötdürürge kerekdi.
• Üyde aurugan bolsa, tışından otnu almagandıla. Tışına ua bergendile - auruunu kızıuu ketedi dep.
• Aşhamdan sora aşay turganlay, auuz kabınıng jerge tüşse, anı sıypap aşarga kerekdi, rıshıng çarpımazça.
• Tışına, arauun dep kelgennge berseng, süt buzuladı.
• Irıshıngı başından üydeginge başlap, tışına alay çıgarırga kerekdi, degendile.
• Sütnü çiyley berseng, ırıshıng ketedi.
• Önküç algan ahçanı kaytara turup, ahçangı başından bir eki-üç kagıtnı kesinge koymay berseng, kalgan açhang bereketsiz boladı.
• İngirde bireuge ahça berseng, ırıshıng ketedi.
• Kesing urluk sepginçi başhaga berseng, bahça igi bitmeydi, degendile.
• Eki adamnı ortası bla ot ötdürseng, ala jau boladıla.
• Urçuk sap bla otha tiyse, adamnı beti, kolu çagadı.
• Sohannı, sarımsahnı, jumurtha kabuknu otha athan adamnı közüne arpa çıgadı, dep iynanngandıla.
• Adamnı juklap turganlay, elgendirip uyatırga jaramaydı: adamnı eki janı boladı da, ol juklasa, biri ketgen etedi. Elgenip uyansa ua, ekinçi janı anga kelginçi, adam ölüp kalırga bollukdu, dep iynanngandıla burunngulula.
• Sauula turgan iynekni emçeginden kan çıksa, anı sütün .kabınıp turgan keseunü üsüne saugandıla.
• Koçhar koşhandan sora, jangı tölü bolgunçu, üyde, koşda bolsa da, gırjınnı juka etmegendile: malla jukargan eterikdile, jangı tölü ölüuçü bollukdu dep.
• Otha tuz atsang, malıng çalpırıkdı, degendile.
• Jünnü otha atıp küydürseng, mal koragan etedi.
• Gurtha jumurthalanı sabiyge saldırthandıla: "Sabiy ösüp, alllına bargança, bu iş da anguna barlıkdı", dep.
• Tölü başın kesgen zamanda, anga atap, boza etgendile. Ol bozanı başından törge tökgendile, algışlap: "Bılay tögülsün ekinçi jılda kozula", dep. Allay algış kabıl boladı dep, bek ynanngandıla.
• Koçhar koşhanda, kurmanlıkga kökbaş, kök-ala, aktuyak irikni soysang, koyla egiz-egiz tabarıkdıla, ala da çarpıusuz öserikdile, degendile.
• Em alga tuugan kozunu (tölü başın) sılap, ong kulagın iynek süt bla juuarga kerekdi.
• Mal ajaşsa, börü tiymezça, bıçaknı (kamanı) kınından •çıgarıp, ızına ters janı bla salgandıla.
• Aurugan adam majüsü kabırga barıp, andan taş alıp, arkasına kötürse, igi bolup kaladı, degendile.
• Bosagaga başsız çüy ursang, ol mukladisça (magnitça) seni üyünge kelgan aman adamnı uuun alıp koyadı, dep iynanngandıla.
• Adam ölse, sabiylege temir kapdırgandıla, alaga zaran jetmesin, dep.
• Üyden bireu uzakga ketse, anga zaran jetmezça, otdan keseunü alıp, kabırgada kömür tartıp: "Kaç etdim", - degendile.
• Ak jin taza jerni süedi, kara jin a - kirli jerni süedi, degendile.
• Almastını çaçın alıp, tıpır taşnı tübüne basdırsang, almastı ne aythanıngı da etip aylanadı, ne jumuşunga da baradı, degendile.
• Jin zaran jetgendi desele, adamnı, kesini uzunluguna teng bolgan bir kamişni alıp, duua okup, artda anı aurugan adamnı eski kiyimlerine çırmap, üynü ogarı janında basdırgandıla. Alay etseng, jin zaran adamnı üsünden ketgen etedi, dep iynanngandıla.
• Adam agaçda, tauda ne başha adamla bolmagan jerde kesi bara turganlay: "Ey, ey", dep kıçırık eşitse, hahay etip: "Hoyt, hoyt", - derge kerekdi. Allay tauuş eşitilinngen jer şaytan kozlagan jerdi, degendile. Adam ol tauuşnu eşitip, juk aytmay ozsa, şaytan: "Al tuugan sabiying teli bolsun, kalganı ölü bolsun", - dep kargagan etedi, degendile.
• Mamır keçelede uzakdan sabiy jilyagan tauuş eşitilse, şaytannı sabiyin börü aşaydı, deydile.
• Sabiy aurumaganlay, arıkdan-arık bolup barsa: "Anı aç ölük aşaydı", - degendile. İgi eter üçün, agaç ayak bla agaç kaşık alıp, üç da gitçe güttüçük etip, kabırlaga eltip, anda koüp ketgendile.
• Jerge issi suu tökseng, jin küedi da, öçügüp, sabiyge zaran etedi, degendile.
• Çıraknı üfgürüp öçültsen, şaytan: "Irıshıng alay öçülsün", - dep, kargaydı, degendile.
• Ak jilyan jan alıuçudu, dep iynanngandıla. Adam anı körse, köp turmay öledi, degendile.
• Ak jilyannı öltürgen bek amandı dep, anga tiymegendile.
• Uuçu, uuga barlık künün da, kayrı barlık jerin da, aytsa, jolum bolluk tüyüldü dep, jaşırgan etgendi.
• Uuga, tang atmaganlay, adam közü körmesin ketgenibizni dep,.tang athınçı ketgendile.
• Uuçunu allına ne koyan, ne kiştik çıksa, ol uuga barmay, ızına kaytıp ketgendi.
• Uuga juuunup barmasang, jolung bolmaydı, degendile.
• Algın uuçula oknu üyde salıp, tilek etip, uuga alay çıkgandıla.
• Uuçuluk bukdurgan işge sanalgandı. Ketip bargan uuçuga: "Kayrı barasa?" - dep sorsa bireulen, ol artha kaytıp kalgandı: "Jolum bolluk tüyüldü", - dep.
• Uuçunu jolga aşırsala, üyde adamları: "Kolung - tolu, başıng - sau, ahşı jolga bar", - dep aşırırga kerekdile.
• Uuga çıkganda, jaramagan künlege iynanngandıla. Ol har adamnı bir künü bolgandı, kesini iynanıuu bla.
• Marauçu: "Köz tiygendi, öltüralmayma algınça", - dep guruşha etse, molladan duua alıp, duua suu etip, anı uşkogunu bırgısına: "Allah, manga zaran jetdirgenni kurama, athanımı (janıuarlanı, kiyikleni) kanı bılay tögülsün", - dep çaçhandı.
• Uuçu, kiyik öltürüp, ızına kaytsa, anga tübegen adamla: "Ey, çok, çok, çok, kuru da jolung mamukdan bolsun, üyüng zauukdan tolsun!" - dep, jol janından hansçıklanı ne çöpçükleni jırtıp, anı üsüne athandıla.
• Uuçu tübegen adamga (uudan kaytıp kele) jolluk emda honşuluk, az-köp bolsa da, ülüş bermese, ırıshısı artha ketedi, dep iynanngandıla.
• Uuçulaga kiyik etden haram adamga ülüş berirge jaramagandı. Ol töreni buzsang, Apsatı çamlanadı, degendile.
• Uuga jürügen adam mingden sora kiyik öltürse, anı jarlılık kısadı, ne, Apsatını kargışı jetip, ol ajımlı öledi, degendile.
• Kün kıssa, üçlü atnı baş süegin alıp, anga duua jazıp, suuga atsang, jauun jauadı, dep iynanngandıla.
• Kün buzulup köp turgandan sora, keçe uku kıçırsa, kün ayazadı.
• Koy (jılkı) jol kıbılaga tartsa, jauun bolluk tüyüldü, tüz bolsa, jauarıkdı.
• Boünsa julduzla tüz bolsala, kün buzulmaydı, kıngır neda başha türlü bolsala, kün buzuladı.
• Koy jol kökde açık ariu körünngen jılnı ogurlulukga sanagandıla. Har nede da mongluk boladı, halkla arasında tınçlık boladı, dep kuuanngandıla.
• Jaz başında kök birinçi kere kıbıla janından kükürese, bitimli jıl bollukdu, degendile.
• Teyri eşigi açılgan zamanda ne algış etseng da, ol kabıl: boladı, dep iynanngandıla.
• Teyri kılıçnı tübü bla ozsang, kız eseng - jaş bolasa, jaş eseng - kız bolasa, degendile.
• İlkerle, Boünsala (julduzla) ertte çıksala, jıl jılı boladı.
• Jaz başında "baldrajüz", "kara kaya", "oba kirgen", "aman-köz" degen künle ketginçi, kün jayıkmaydı, degendile. Bu künle (ala üçüşer boladıla) mart emda aprel aylada boladıla.
***
• Tüşüngde ayran, süt emda başha aknı körseng, igidi.
• Kesingi biyik jerde körseng, kuuanırıksa.
• Meşhut, adam kirle, bitle - ırıshıga körünedile.
• Jilyan, gılıu çıçhan, börü - jaularıngdıla, sak bolurga: kerekse.
• Çaçıng uzun bolup körseng - kuuanırıksa. Jülünüp, ne kırkılıp körseng - jarsırıksa.
• Kirsiz suu, çırak janngan, kün tiygen, ariu azık aşagan --kuuançha.
• Kir suu - kaygıga, uşakga, sözge körünedi.
• Minçakla tagıp körseng - jilyagan eterikse.
• Koçhar - jangı kullukga körünedi.
• Arakı, sohan, sarımsah körseng - kıynalgan eterikse.
• Arbazıngda terekni kesilip körseng - üyden adam öledi.
• Azıu tişing tüşüp körseng - kısha juuugung öledi.
• Al tişing tüşse - keng juuugung öledi.
• Tüşüngde ölgen adam sanga bir zat berse - ırıshı tüşer, senden alsa ua - ahlung ölür.
• Bıçak jaşçık tuuarık bolsa körünedi, kıptı ua - kızçıkga körünedi.
("Karaçay-malkar folklor. Hestomatiya".
Hacilanı Tanzilya jaraştırgandı)
http://www.elbrusoid.org/articles/madaniyat/358988/
Ana tilin süygenni,
Har zamanda kölü tok,
Anatilni süymegenni,
''ANAM'' derge erkinligi cok.
|
| |
| |
