| kaçigar | Tarih: Perşembe, 29-04-10, 9:32 PM | Mesaj # 1 |
Tümgeneral
Grup: Admin
Mesaj: 162
Ödüller: 1
İtibarlarınız: 0
Konum: Dışarıda
| BİRİNÇİ KESEGİ ÜZÜLGEN GÜL ÇAKMAZ
Caşav – kısha, Col – uzun.Ontoğuzunçu ömürde Oğarı-ÇatdaCarnes ulu Amirhan dep atı aytılğan din ahlusu adam caşap bolğandı. Ol hac
kılırğa eki kere barğandı devçüdüle. Kesi da, 149 cıl caşap, alay ölgendi.
Balkızlanı Tavlannı anası Sındıbat – biy ulu Kocakğa öşün salğan, namısı biyçeleni
namısları bla teng cürügen tişirıv – anı kızı bolup çığadı. Teyri, anı
hayırından, Tavlan da cer, suv erkinligin izlemegendi – biy ulanla bla
kazanlaşa kelgendi. Karangılık colundan da kutharğandı caşnı ol daraca: Tavlan,
menme degen adamladan ders alıp, bilimli bolğandı. Ol da sıylılağa cönger
etgendi Tavlannı... Amirhan hacini ahır sağatını üsünden elde cürügen kerti
hapar savlay tav camavatına cayılıp, anı atın sağınngan adam: «Ters söleşdim
ese, Ullu Allah, sen keç», – demey koymaydı. Anı hıysabı – Amirhannı şıyıhha
sanağandan. Ol, namazın boşap, namazlıkdan örge avur kötürülüp, tapçannga
tayanıp, minçakların da sanay, kesi kesine bir zatla murulday bolğandı. Üyde
tişirıvla da: «Appağa aş hazırlarğa kerekbiz», – dep, otha-suvğa karmaşıp,
Amirhan hacige hant kanga caraşdırğandıla. Alay haci, minçakların sanay
turğanlay, bu duniyasın taşlap, elin buşuv-buşmannga kaldırğandı. Ol, ayağın, kolun
da kesi tüzetip, arğı duniyağa happahazır bolğanlay, cer bir bek kılıksız
tebirenip, oram canlarında, hastan tögereklerinde eski hunala oyulğandıla, caşav
curtlağa va cuk bolmağandı.
Hacini esli nasiyhatları, iynanıvlu fatıvaları Tavlannı da köp palahladan
kuthara keledile. Caş appasını haparların, birde kongurov tavuş etip,
birde, Kuran okuğança, közlerin da katı kısıp, sabır sözleri mıyıngda ömürge
deri cer tabarça alay kelişdire aytıp başlasa, uvak kavum uğay, cıl sanları
kelgenle okuna köz kakmay tıngılavçudula. Tavlan, orusha col tabıp, Ariseyge
bara-kele tebiregenli va, anga: «Bu adam gyavur bola turadı», – dep, açığından
aytırğa köpge deri kişi bazınmağandı. Ol alay anı namısına, fahmusuna, bilimini
terenligine hurmet etgenlerinden edi. Ol işni üsünden elde aytılğan oyumla va
köpleni sağaythandıla. «Oy, seyir-tamaşa, – degendile keslerin caşavdan ullu angılavları
bolğannga sanağanla, – Tavlan Ariseyde cırlanngan cırnı makamın Oğarı-Çatda
eşitedi. Anga orusha col ızlathan da ol zatnı küçüdü». «Tavlan Kavkaznı bla
Ariseyni arasında ay duniya kengliginde cüzgença cüzgeni boşdan bolmağanın angılağan
edik», – dep, kerti sözlü Safar az aytmağandı, mecgitge cıyılğan ellilerini
allarına çığıp.
– Safar, ol sen mahtav salğan caş, gitçelikden ariv kele kelip, bügün coldan
çığa başlağan sunama, – dedi elni efendisi, Tavlannı Ariseyge col tarthanına
artık ırazı bolmağanın birinçi kere bildirip. – Musliyman adamğa azap ne
hıysapdan beriledi dep sorğan bolsağız, aytırığım birdi – dinin taşlar akılğa
kelse. Allaynı uvu sav elge ceter dep korkama.
– Teyri, adamı, efendi aythan oyum meni ertteden sağaytıpdı, – dedi bir carıton
kart. – Tavlan Ariseyge ketse, anası Sındıbat anı tavlu ana caşın kazavatdan
kaytırın saklağança saklaydı deydile bu işni bayamın durus bilgen adamla. Kökde
uçhan kanatlını kanat tavuşun eşitse okuna, caşı kelgen sunup, eşikni açarğa
aşığadı keçe-kün da tışına sağayğanlay turğan Sındıbat.
Carıtonnu sözü köpleni sağışha kaldırdı.
– Camavat, Tavlannı appası Amirhan alay boş kişi tüyül edi, – dedi baş efendini
katından taymavçu Haciseyit, kesin biylege uşatırğa küreşip, börknü öresin,
çepkenni iniçke halılısın, gön çarıklanı ariv boyalğanların kiyerge süyüvçü
adam. – Bu caş kesin gyavurlağa aldatsa, anı ayıbından biribiz da kutulalmak.
Amirhan hacige ne betden tüberikbiz ol duniyada?!
– Haciseyit, boş cüreksinese, – dedi sözün arıberi oynatıvçu Safar, – men Tavlannı
tanığanlı, ol kesin şaşdırır işni kolğa alıp bilmeyme. Alay
– bolsa, barıbız da tebinir edik anı közüne-başına. Men duniyalıkdan cuk angılay
esem, ol Arisey bla bizni arabızda baylamlık tohtaşdırırğa col izleydi. Tavlan
elni kalkanıdı. Anı barığız da angılaysız – ullu-gitçe da. Ma, aytırdan kalsak,
Tavlannı hayırından, beş cıl mından alğa İngilizden kelgen konakla, ceribizni
körüp, adet-törebizni bilip, ne gitçe zatıbıznı da kağıtha tüşürüp ketgendile,
atıbıznı bitev duniyağa bayam eter akılda. Ansa va ne kadar adamıbızğa es
tapdırdıla ala, etdirgen cumuşları üçün ahça berip.
– – Safar haci, seni sözünge kulak saldım, – dedi Haciseyit, alğın aythanından kayta,
– ingilizlile ol sen aythan işni tıngılı etgendile dep okuna eşitgenme
biyibizni ulanından, – kitap cazılğandı camavatıbıznı üsünden. Ol kitap Tavlannı
koluna tüşgendi. Bu col eline sav-esen cıyışa ese, mecgitge çakırayık da, hapar
sorayık. Tavlan kesi caşıbızdı, andan vyalğanmı etebiz?
– – Haciseyit, kerti adamıngdan vyalmaklıknı hatası cokdu, – dedi Safar, sözüne
el tıngılağan, okuvlu adam. Bir Tavlannı aytmasak, Oğarı-Çatda kara halkdan bir
esli adam çıkğan ese, ol Safardı. Elni carsıvlarını üsünden, kesi kolu bla
cazıp, patçahha kağıt cibergen caşdı ol. Andan sora carım patçah, Safarnı coklap,
kengeşip, carsıvların tüzge sanağannı koy, elni caylıklarına – caylık,
sürgülerine – sürgü koşarğa dep, Nalçik okruğnu başçısına kesini ötgür sözün kağıt
bla bildirgendi.
– – Da, Safar haci, sen allay bir barmakğa çörgerça, ne aytdım da men? – dedi
Haciseyit, manga akıl üyretirge atangı başımı bardı derge hazırlana... – Ullu,
gitçe dep da bardı da, talanngan!
– – Ahırısı-kıshası, keslerin ol duniyağa hazırlar zamanları cetip turğanla,
onovğa, sözge koşulup, adamlanı avuzlarına çabıp, har kimni kanın buzup turğan
adetlerin kaçan koyarık bolurla? – dedi ol carıton, tizginsiz kişiçik,
cıyırılğan cavurunların iyley. – Endi sen kalğan eding manga akıl üyretmegen! –
dedi Haciseyit, başın örge kötürüp, namazğa cıyılğanlağa keziv karay. – Aytdırmay
koymay eseng, ol duniyağa aşıkğan cerim cokdu.
– – Haciseyit, canıngamı tiydim? – dedi Safar, örge kötürülüp, andan keçginlik
tilerge happa-hazır
– bolğanın bildire. – Köp zaman mından alğa sen etgen haterni men ömürde da
unuturuk tüyülme. Esingdemidi, ol col, bir kavum adam, Tav Artından avup,
mallarıbıznı sürgen haparların eşitip, sanga kuvulğanımda, atıngı, uşkoğungu da
berip aşırğanıng?.. Sen unuthan da bolursa anı, Haciseyit, men a ömürde da
unuturuk tüyülme. Ol col seni hayırıngdan kaytarğan edile ıstavat tolu
malıbıznı artha. «Ebizeni tav tıymaz» dep eşitgenmise? Kesing horlayalmazsa
alanı, cangız barma dep, caşın nögerge bergen edi manga Haciseyit.
– Bu sözle kartnı cüregine cav, bal bolup cağıldıla da, cağını bir tutsa,
kişige cengdirmevçü Haciseyit Safardan kesi tiledi keçginlik.
– – Caş bolsang da, başsa, Safar, – dedi Haciseyit, kolunda kısha guloç tayağı
bla kesini meslerini burunlarına katıla. – Har sözüng kerti, taza. Seni
elibizge Allah kızğanmasın! * * * Sındıbatnı eri Mukay, Tavlannı tamatası Sosuran,
üyürnü bek kiçisi İslam Sındıbatnı kol ayazlarında cürüte esele da, carlı ananı
eki közü coldadı. Ol Tavlannı allına karağanlay caşaydı. Kocaknı ariv sözleri okuna
hazna capsarmaydıla anı. – Anam, men carar işing barmıdı? – dep, biy ulu Kocak
da künden bir kere coklamay koymaydı Sındıbatnı. – Meni emçek karındaşım Tavlan
alay boş caş tüyüldü, – elibizni bügülmezlik, sınmazlık çigincisidi. Ol
bügünlükde erkin atlarğa, çırmavsuz sağış eterge kerekdi. Tavlan tuthan col
tüzdü, – anı üsünden men eşitgen birdi – ol anda bilim aladı. Orus okuv,
musliyman okuv da adamğa ömürlük col nögerdile, – deydi Kocak Sındıbatha. –
Anam, ne türlü okuv da adamnı duniyağa közün açadı, – deydi Kocak dağıda,
Sındıbatnı canına tiyerme dep asırı korkğandan, har sözün, bazmannga salğança,
tergevge ala. – Tavlan, bilimli bolsa, elli caşlanı kesini ızından tartır. Sora
körürse, tavla, hunala arasında ösgen tölübüz kallay aythılık daracağa cetse
da!
Ana tilin süygenni,
Har zamanda kölü tok,
Anatilni süymegenni,
''ANAM'' derge erkinligi cok.
|
| |
| |
