KOY ÜLÜŞLE

Başlalanı Ruslan caraşdırgandı

"Har elni mal soyuvu başha” deb bizni karaçay-malkar milletni nart sözü bardı. Bılay, bir cıyıluv bolgan cerde bu mal soyuvnu üsünden uşak, öçeşüv tohtamaydı. Biz da seyir etgen bolmasa, bu öçeşüv'nü tohtatayık degen innetibiz cokdu. Ol sebebden, bilgen adamladan da sora, kitablaga da karay koy mal sanlanı atların tizginleb açıklarga küreşeyik.

Har süekni, sannı atı bolganı, koynu caşavun tınç etmegenligine, daracalab kurmanlıkda erkişi bla tişiruvnu arasın kaytarıb entda bir kere açıklaydı.

Tamada erkişini allına cau' orun kalak bla baş cartı, biri birinden artık ayırılmay salınadı.

Baş cartı kesi ülüşge sanaladı: Ol kartha sıy berüv " - Sen başsa, sıyıñg kimden da başdı ” degenni körgüzedi.

Eki tepsi bar ese, tamadalarına birer baş cartı bla birer cau orun kalak salınadı.

Andan argısına va sıylırak süekle –ülüşle: can süek –tört kesegi barıda, nogana, başlı ie'gi, şeşe omrau', kısha ilik, dagıda başha ülüşle tamadadan oñg canına berilib tebreydile, kalgan süekleni etni cetkenine köre koşakga da teceydile.

Tamada tişiruvga –nogana, andan arısına aşık ilik, cayak, başlı ie'gi, şeşe omrau' bazuk, omrau'la - cetkenine köre salınadıla.

"Annâ cidcâ bişe midi?” deb, artıksız da bek sabiy zamanda, ot caganı katın saklagan künle bek köb adamnı esinde tura bolurla. Omurlanı bişirgenden sora da alanı aşaybız deb da köb zamannı aşırgan da bolurbuz. Sora ol omurau'la koynu sırtında kuru da aşar üçün kuralgança, adam kesiça har bölegine birer at atab biyagı tepsini casaydı.

Koynu omrauvu "aşalır üçün” talay bir bölekge bölünedi. Aytırga, baş canından başlab iyegile başlañggınçıga deri omurauvnu bölekleri boyun omrauvladıla . Alanı tatıu'ları alay igi bolmaganları sebebli sıyları da alay ullu tüldü. Artıksız da bek, omrauvnu başga calganñgan, koynu kesgen zamanında bıçak tiygen ceri.

Dagıda omrauvnu, iyegile calganñgan ceri boladı. Alayını va sıyı da igi tatıvu da igi. Omrau'lanı atları va andanda igi –şeşe omraula. Şeşe omrauladan sora kegey omraula başlanadıla . Alanı da cokdu bir hataları. Kegey omraula bla kuyruknu arasında dagıda bir kauvum omrau bölekge kuyruk omraula deydile.

Omrau'la böleklege üleşinñgen kibik koynu eki kabırgası da iyegilege üleşinedile. Sol kabırganı oñg kabırgadan alay ullu başhalıgı cokdu (çam). Bılanı da baş canından başlab aytayık:

Birinçi üç iyegini atı nogana (1). Adamlanı köbüsünü aytıu'larına köre, nogana tamada tişiruvga salınadı. Alay bolganlıgına bir kavumla erkişige da salırga boladı deydile.

Noganadan sora birinçi başlı iyegile başlanadıla (2). Andan sora ekinçi başlı iyegile (3). Birinçileni da, ekinçileni da sanları ekişer iyegi bla toladıla.

Aladan kalganlarına bıgın ne da camız iyegile deydile (4).

АШЫГЪЫЗ ТАТЛЫ БОЛСУН!