Anasayfa | Kayıt | Giriş Hoşgeldiniz Ziyaretçi | RSS
Site menu
bookmark
Kategoriler
kitap [0]
İstatistikler
  • visitors by country counter
    flag counter


    Toplam girişler: 1
    Ziyaretçiler 1
    Kullanıcılar: 0

  • Kurlar
    ГТРК
    TV KARACHAY
    TV MALKAR
    Вести КБР
    Bars-El Radiyo
    KURAN
    KARAÇAY-MALKAR EDEBİYATÇILARI


     Doç. Dr. Ufuk TAVKUL

    http://www.kafkas.gen.tr

    15.12.1960 tarihinde Ankara’da doğan Ufuk Tavkul, TED Ankara Koleji’ni bitirdi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji bölümünden mezun olduktan sonra, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji bölümünde master ve doktora yaparak "sosyoloji doktoru” unvanını aldı. Türkoloji alanında yaptığı araştırma ve çalışmalar neticesinde, 2002 yılında Çağdaş Türk Lehçeleri bilim dalında "doçent” unvanını kazandı.

    1988-2004 yılları arasında Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nde görev yapan Ufuk Tavkul, 1998-2004 yılları arasında altı yıl boyunca Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları bölümünde Karaçay-Malkar Türkçesi, Tarihî Kıpçak Türkçesi, Kafkasya-Kıpçak Çevresi Türk Toplulukları, Kafkasya’nın Etnik ve Sosyal Yapısı konularında misafir öğretim üyesi olarak dersler verdi.

    2004 yılı Şubat ayında aynı bölümün doçentlik kadrosuna atanarak, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’ndeki görevinden ayrıldı.

    2009 yılı Mart ayında profesör olan Ufuk Tavkul, halen Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.

    1992-1995 yıllarında Genel Kurmay Başkanlığı’nda yurt dışında görev yapacak askerî personele Kafkasya konusunda, 1998-2000 yıllarında Millî Güvenlik Akademisi’nde Kafkasya ve Orta Asya konularında konferanslar verdi. Yurtiçi ve yurt dışındaki pek çok sempozyum ve konferansa katılarak tebliğ sundu.

    Kafkasya’dan 1905 yılında Anadolu’ya göç ederek, önce Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinin Yakapınar köyünde iskân edilen, oradan 1910 yılında Konya’nın Sarayönü ilçesine bağlı Başhüyük köyüne yerleştirilen Tohçuk adlı bir Karaçay ailesine mensup olan Ufuk Tavkul, 1977 yılından itibaren Kafkasya’da kalan akrabalarıyla temas kurarak 1990-2000 yılları arasında pek çok defa Kafkasya’da dil ve sosyoloji konularında saha araştırmaları yaptı, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’nun yürüttüğü "Türk Kültürünün Çevre Kültürlerle Etkileşimi” projesinin Kafkasya bölümünde görev alarak 1997 yılında Kafkasya’da Kabardin-Balkar Cumhuriyetinde saha araştırması gerçekleştirdi, bu arada dil ve toplumsal yapıya ait veriler topladı.

    Kafkasya’nın etnik ve sosyo-kültürel yapısı, Kafkasya halkları arasındaki etnik ve kültürel yakınlık ve benzerlikler, Karaçay-Malkar Türkçesi grameri ve sözlüğü konularında Türkiye’de ve yurt dışında (Macaristan, Polonya ve Rusya’da) yayımlanmış iki yüzden fazla makalesi ile, Kafkasya Dağlılarında Hayat ve Kültür, Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü, Karaçay-Malkar Atasözleri, Etnik Çatışmaların Gölgesinde Kafkasya, Karaçay-Balkarlar, Karaçay-Malkar Destanları, Kafkasya Gerçeği, Kafkasya’da Kültürel Etkileşim adlı sekiz kitabı vardır.

    İngilizce, Karaçay-Malkarca ve Kıpçak lehçesi grubuna giren Kumukça, Nogayca, Kırım Tatarcası, Kazan Tatarcası, Kazakça, Kırgızca lehçelerinin yanı sıra Osmanlıca bilmektedir.

    Bilim adamı-Akademisyen kimliğinin yanı sıra sporcu kişiliği ile de tanınan Ufuk Tavkul Dağcılık, Mağaracılık, Yamaç Paraşütü, Rafting, Scuba Dalış, Dağ Bisikleti, Okçuluk sporlarında yıllarca faaliyetlerini sürdürmüştür.

    Türkiye’de ve Kafkasya’da pek çok önemli dağ zirvesine ve buzula tırmanan Tavkul, mağaracılık sporunda da Türkiye’deki birçok önemli mağaraya girmiştir.
    Fotoğrafçılık sanatıyla da ilgilenen Tavkul, doğa sporları faaliyetlerini gerçekleştirdiği yıllarda bunları sayıları birkaç bini bulan dialarla belgelemiştir. Ornitoloji (Kuş Gözlemciliği) ile de yakından ilgilenen Ufuk Tavkul’un bu konuya yönelik elinde geniş bir dia koleksiyonu vardır. Bu konudaki ilgisi özellikle siyah ve kızıl akbaba, şahin ve kartal türleri üzerinde yoğunlaşmıştır.

    Gitar ve akordeon çalan Ufuk Tavkul, bilhassa Kafkas / Karaçay-Malkar müzikleri konusunda derlemeler yapmıştır. Kendisinin halen Kafkasya’da çalınan besteleri de vardır.







    ADİLHAN ADİLOĞLU

    1970 yılında Konya'nın Sarayönü ilçesine bağlı Başhüyük köyünde doğdum. Yüksek öğrenimime ilk önce 1989 yılında Çukurova Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde başladım. İki yıl öğrenim gördükten sonra bu fakülteden ayrıldım. 1991 yılında Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo-Tv-Sinema Bölümüne girdim. 1996 yılında bu fakülteden mezun oldum. Yüksek Lisans öğrenimimi 2005 yılında Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Anabilim Dalında tamamladım. Karaçay-Malkar Türkleri hakkında yayınlanmış kitaplarım ve ayrıca çeşitli dergilerde yayınlanmış makale ve çevirilerim vardır. Ailem, 1905 yılında Kuzey Kafkasya bölgesinden Türkiye'ye göç ederek Konya'nın Sarayönü ilçesine bağlı Başhüyük köyüne yerleşen Karaçay-Malkar Türklerinin Appa sülalesine mensuptur. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünde çalışmaktayım. Evliyim ve bir oğlum vardır.
    * * *
    1970 cılda Konya degen şaxarnı Başhüyük elinde tuwganma. 1996 cıl, Ankara Üniversitetni Kominikatse Fakültetini Radio-Tv-Kino Bölmesin okup tawusxanma. 2005 cıl, Gazi Üniversitetni Sotsial İlmula İnstitutunu, Bügüngü Türk Tille bla Adebiyatları degen bölmesinde aspiranturanı boşağanma. Qaraçay-Malqarlılanı üsünden basmalanğan kitablarım bardı, dağıda jurnallada basmalanğan statyala bla köçürmelerim bardı. 1905 cıl, atamı qart atası Appalanı Danaqaynı caşı Adilgeriy (em anı qarnaşı Devletgeriy), Qaraçaynı Eski Cögetey degen elinden Türkge köçüb kelgendi. Ala, Konya şaxarda Başhüyük degen elge cerleşgendile. Dagıda anı kibik, anamı qart atası Acilanı Salimgeriyni caşı Ali İsa Afendi da ol cıllada Oğarı Teberdi elden köçüp Başhüyük elge cerleşgendi. Kesim qıral arxivde işleyme.





     ALİYEV, Umar (1911-1972) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Karaçay köylerinden Ogarı Teberdi’de doğdu. 1929’da Rostov Pedagoji Enstitüsünün Rus Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi. 1934 yılından itibaren Kabardin-Balkar Pedagoji Enstitüsünde Rus ve Karaçay-Malkar dili ve edebiyatı dersleri verdi. 2 Kasım 1943’te bütün Karaçay halkıyla birlikte Orta Asya’ya sürgüne gönderildi. Sürgün yıllarında Kırgızistan’da öğretmenlik yaptı. Filoloji doktoru unvanını aldı. Puşkin ve Lermontov’un bazı eserlerini Karaçay Türkçesine çevirdi. Eserleri: Kim ulludu (Kim büyüktür), Anası bla balası (Anası ile yavrusu), Aymuş. Bibliyografya: Ana Literatura, Aliylanı Umar, Çerkessk, 1976, s. 178-184.

     BABAYEV, İbrahim (1936) Karaçay-Malkar şairi. Malkar köylerinden Ak-Suv’da doğdu. 1964 yılında Kabardin-Balkar Devlet Üniversitesi Malkar dili ve edebiyatı bölümünü bitirdi. İlk kitabı Colga Çıgama (Yola Çıkıyorum) 1962 yılında yayımlandı. 1964 yılında Sovyetler Birliği’nin Yazarlar Birliğine kabul edildi. Şiirlerinde Kafkasya sevgisi, Karaçay-Malkar kültürü ön plana çıktı. Bibliyografya: Malkar Poeziyanı Antologiyası, Babalanı İbrahim, Nalçik, 1993, s. 215-226.

     BAYKULOV, Abdul-Kerim (1909-) Karaçay-Malkar şairi. Karaçay köylerinden Ogarı Mara’da doğdu. 1930’da Batalpaşinsk (Çerkessk) şehrinde Sovyet Parti Okulunu bitirdi. Moskova’da Kommunistiçeskiy Universitet Trudyaşçihsya Vostoka (Doğu Emekçilerinin Komünist Üniversitesi)’da okudu. Karaçay Özerk Bölgesi Komünist Partisi’nde görev aldı. 1938-1941 yılları arasında Kızıl Karaçay gazetesinin redaktörü olarak çalıştı. İkinci Dünya Savaşı yıllarında Sovyet ordusunda askerlik yaptı. Askerlik sonrasında Devlet Güvenlik organlarında görev aldı. Sovyet rejimini öven, eski sosyal tabakaları kötüleyen şiirler kaleme aldı. Hayata ve edebiyata ideolojik sosyalist yaklaşımdan kurtulamadı ve zayıf bir şair olarak kaldı. Bibliyografya: Ana Literatura, Baykullanı Abdul-Kerim, Çerkessk, 1976, s. 59-61
    .
     BAYRAMUKOVA, Halimat (1917-1996) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Karaçay köylerinden Hurzuk’ta doğdu. Mikoyan-Şahar (Karaçayevsk) şehrinde lise eğitimini tamamladı. Kızıl Karaçay gazetesinde çalışmaya başladıve bu gazetede 1935 yılından itibaren edebî eserleri yayımlanmaya başladı. 1939 yılında Eki Cürek (İki Yürek) adlı piyesi yayımlandı. Eser çok beğeni topladı ve aynı yıl Halimat Bayramukova Sovyetler Birliği’nin Yazarlar Birliğine kabul edildi. İkinci Dünya Savaşı yıllarında askerî hastanede görev aldı. 2 Kasım 1943’te bütün Karaçay halkıyla birlikte Orta Asya’ya sürgüne gönderildi. Şiir ve hikâye kitapları Rusça’ya tercüme edilip yayımlandı. Moskova’da Maksim Gorkiy Edebiyat Enstitüsüne devam ederek mezun oldu. Karaçay’a döndükten sonra öğretmen ve gazeteci olarak çalıştı. Eserleri: Süygen Tavlarım (Sevgili Dağlarım-şiirler) (1959), Cılla bla Tavla (Yıllar ile Dağlar-roman) (1964), Karçanı Üydegisi (Karça’nın ailesi-hikâyeler) (1962), Çolpan (roman-1970), Gürbeci (Demirci dükkânı-roman) (1987), Ontört Cıl (Ondört Yıl-roman) (1990). Bibliyografya: Ana Literatura, Bayramuklanı Halimat, Çerkessk, 1976, s. 49-55. BEGİYEV, Abdullah (1950-) Karaçay-Malkar şairi. Malkarlıların Begiy soyuna mensup bir ailenin oğlu olan Abdullah sürgün yeri Kırgızistan’da doğdu. Kafkasya’ya döndükten sonra Nalçik’te Kabardin-Balkar Devlet Üniversitesinin Malkar dili ve edebiyatı bölümünü bitirdi. Moskova’da Maksim Gorkiy Edebiyat Enstitüsü’nde ihtisasını tamamladı. Eserlerinde Karaçay-Malkar kültürüne, Kafkasya sevgisine, millî değerlere ön planda yer verdi. Millî halk şairi Kâzim Meçiyev’in derlenmemiş eserlerini toplayarak bir kitap halinde yayımladı. İlk kitabı İgilikge İynanuv (İyiliğe İnanmak) 1979 yılında yayımlandı. Aynı yıl Sovyetler Birliği’nin Yazarlar Birliğine kabul edildi. Nalçik’te Karaçay-Malkar Türkçesi ile yayınlanan Mingi Tav dergisinin genel yayın yönetmenliğini yaptı. Eserleri: İgilikge İynanuv (İyiliğe İnanmak) (1979), Bet (Şeref) (1996). Bibliyografya: Malkar Poeziyanı Antologiyası, Begiylanı Abdullah, Nalçik, 1993, s. 315-330.

     BORLAKOV, Tohtar
    (1914-1942) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Karaçay köylerinden Taşköpür’de dünyaya geldi. Karaçay Özerk Bölgesi’nin başkenti Mikoyan-Şahar’da (şimdiki Karaçayevsk) İşçi Üniversitesi’nde okudu. Özerk bölgenin resmî yayın organı olan Kızıl Karaçay gazetesinde çalıştı. 1935’ten itibaren şiir ve hikâyeleri gazetelerde yayımlanmaya başladı. Rus yazarı Lermontov’un bir çok şiir ve hikâyesini Karaçay-Malkar Türkçesine çevirdi. Eserlerinde Sovyet rejimine övgü, sosyalist hayatın erdemleri gibi yaşadığı dönemin şartlarının gerektirdiği konular ön plana çıktı. 1942 yılında İkinci Dünya Savaşı sırasında Voronej’de cephede savaşırken öldü. Eserleri: Nasıblı Caşlık (Şanslı Gençlik-şiir kitabı) (1939) Bibliyografya: Ana Literatura, Borlaklanı Tohtar, Çerkessk, 1976, s. 56-58.

     BOTAŞEV, İssa (1925-) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Karaçaylıların Botaş soyuna mensup olan İssa Botaşev Malkar köylerinden Köndelen’de dünyaya geldi. Moskova’da Maksim Gorkiy Edebiyat Enstitüsü’nü bitirdi. 1954 yılında yazmaya başladı. Cürekden Cırlayma (Yürekten Şarkı Söylüyorum), Ekinçi Tübeşiv (İkinci Rastlaşma), Tavlada Saklaydıla (Dağlarda Bekliyorlar) adlı şiir kitapları halk tarafından beğeni topladı. Üyden Üyge (Evden Eve) adlı şiir kitabı Rusçaya tercüme edildi. Botaşev şiirin dışında tiyatro eserleri ile de tanındı. Tavlada Tang Carıydı (Dağlarda Şafak Söküyor), Soltannı Cazuvu (Soltan’ın Kaderi), Kuşla Miyikni Süyedile (Kartallar Yükseği Severler), Abrek (Savaşçı) adlı piyesleri yazdı. Halimat Bayramukova ile birlikte Tavlu Kıznı Cigitligi (Dağlı Kızın Yiğitliği) piyesini kaleme aldı. Tiyatro eserleri Rusçaya çevrilip sahnelendi. İssa Botaşev 1956 yılında Sovyetler Birliği’nin Yazarlar Birliğine kabul edildi. Bibliyograya: Ana Literatura, Botaşlanı İssa, Çerkessk, 1976, s. 34-48.

     BUDAYEV, Azret
    (1915-1942) Karaçay-Malkar şairi. Malkar köylerinden Ogarı Bahsan’da doğdu. 1925 yılında doğduğu köyde açılan medresede Arapça ve din eğitimi almaya başladı. Ancak Türkiye’den gelen bir hocanın eğitim verdiği medrese Sovyetler Birliği tarafından kapatılınca okumak için Pyatigorsk’a gitti. Pyatigorsk Pedagoji Enstitüsü’nde okudu. 1933 yılında mezun olup Kabardin-Balkar Özerk Cumhuriyeti’ne döndü ve Komünist Partisi’nde görevlendirildi. Partinin yayın bölümünde ve Leninçi Col gazetesinde çalıştı. İlk şiiri Karangıdan Carıkga (Karanlıktan Aydınlığa) bu gazetede yayımlandı. 1935 yılında gazetenin sorumlu sekreteri oldu. 1936 yılında yazdığı Maravçunu Haparı (Avcının Hikâyesi) adlı şiiri çok beğenildi. İkinci Dünya Savaşı sırasında, 1942 yılında cephede öldü. Eserleri: Stihle bla Cırla (Şiirler ile Şarkılar) (1935), Meni Rodinam (Benim Vatanım) (1938), Algın (Önce) (1941), Nazmula bla Cırla (Şiirler ve Şarkılar) (1957). Bibliyografya: Töppelanı Alim, Budaylanı Azret, Malkar Adabiyat -9-, Nalçik, 1995, s. 192-201; Malkar Literatura -8-, Budaylanı Azret, Nalçik, 1982, s.284-301.

     CANIBEKOV, Appa (1864-1934) Karaçay-Malkar halk şairi. Karaçay-Malkar halk edebiyatının hiciv ustası olarak tanınan ve halkın "Kalay oğlu Appa” adıyla bildiği Appa Karaçay köylerinden Uçkulan’da dünyaya geldi. Asıl adı Zekeriya olan Appa, Karaçay soylarından Canıbekler’e mensup Kala-Geriy’in oğludur. Appa Canıbekov Karaçay-Malkar halk şairleri içinde "gezgin halk ozanı” örneğinin bir temsilcisidir. Hayatı Kafkas dağlarının vadileri arasında, at sırtında geçen Appa, ömrünü bir gezgin olarak tüketti. Karaçay-Malkar halkının büyük konukseverliği sayesinde Appa bir köyden diğer köye, bir yayladan diğer yaylaya misafir olarak çalışmadan yaşadı, gezdiği yerlerde karşılaştığı olumsuzlukları, gördüğü aksi, cimri, zalim insanları şiirlerinde hicvederek, fakir halk tabakasının sevgisini kazanırken, zengin ve güçlülerin de öfkesini üzerine çekti. Hayatı boyunca iki defa Sibirya’da madenlerde çalışma cezasına çarptırıldı. Toplam on bir yıl Sibirya’da kaldı. Gezgin halk ozanı olma özelliğinin dışında, Appa’nın halk tiyatrosu aktörü ve kukla sanatçısı olma özellikleri de vardır. Hicvedeceği kişilerin kuklalarını hazırlayan Appa, şiirlerini söylerken bunları kullandı. 1905 yılında Kafkasya’dan Osmanlı İmparatorluğu’na göç eden bir grup Karaçaylı ile İstanbul’a gelen Appa burada halk sanatçısı meddahları gördü ve onlardan etkilendi. Kafkasya’dan uzakta, Anadolu’da yaşayamayacağını anlayan Appa Kafkasya’ya geri döndüğünde hicivlerinde meddahlığı da kullandı. Canıbekler’in Appa 1934 yılının Haziran ayında, birkaç aylık bir hastalık döneminden sonra gözlerini dünyaya kapattı. Öldüğü köy olan Kızıl Pokun’da toprağa verildi. Bibliyografya: Töppelanı Alim, Kalay ulu Appa, Malkar Adabiyat-9-, Nalçik, 1995, s. 139-141; Ortabaylanı Rimma - Bicilanı Ahiya, Kalay ulu Appanı ızın ızlay.-Çerkessk, 1995.

     EBZEYEV, Şaharbiy (1913-) Karaçay-Malkar yazarı. Narsana (Kislovodsk) şehrinde doğdu. Sahne sanatlarına küçük yaşlardan itibaren ilgi duydu. 1931 yılında Rostov’da düzenlenen "Kuzey Kafkasya Halklarının 1. Halk Sanatları Olimpiyatı”na Karaçay’da kendi kurduğu tiyatro grubu ile katılarak kendi yazdığı "Ogurlu” (Uğurlu) adlı komediyi sahneledi. Başrolünü kendisinin oynadığı bu piyes seyirciler tarafından çok beğenildi. Şaharbiy Ebzeyev Karaçay-Malkar edebiyatına pek çok tiyatro eseri, şiir ve şarkı kazandırdı. Bibliyografya: Töppelanı Alim, Ebzelanı Şaharbiy, Malkar Adabiyat -9-, Nalçik, 1995, s. 142-150.

     ETEZOV, Omar (1913-1964) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Malkar köylerinden Girhojan’da demirci bir babanın oğlu olarak doğdu. Babasının demirci dükkânına gelen yaşlılardan dinlediği Karaçay-Malkar efsanelerinden ve destanlarından etkilenerek ilk şiirlerini 14 yaşında yazdı. Orta öğretimini Karaçay-Çerkes Özerk Bölgesinin başkenti Çerkessk’de yaptı. Oradan Leningrad’a giderek Pedagoji Enstitüsü’nü bitirdi. Nalçik’e döndükten sonra Komünist Partisi’nin kurslarında dersler verdi. Kendine özgü üslubu ve romantik şiir tarzıyla kısa sürede halk tarafından sevildi. 1936 yılında yazdığı Kavkaz (Kafkas) adlı şiiri büyük ilgi gördü. Sagış (Düşünce), Kavkaz (Kafkas), Ot Künle (Ateşten Günler) adlı şiirlerindeki ustaca tasvirler ve anlatım gücü beğeni kazandı. Tabiat tasvirlerini şiirlerinde dikkat çekici bir ustalıkla sergiledi. İlk hikâyesi Osman ile Leyla’yı 1939 yılında kaleme aldı. 1939 yılı sonlarında Kayala Unutmagandıla (Kayalar Unutmamışlar) ve Kaygılı Künle (Kaygılı Günler) adlı iki küçük romanını bitirdikten sonra yayınlatamadan askere alındı. 8 Mart 1944’te bütün Malkar halkıyla birlikte Orta Asya’ya sürgüne gönderildi. Kırgızistan’da Kızıl Kaya rayonunda madenlerde çalıştı. 1957 yılında sürgünden döndükten sonra XX. yüzyılda Malkar halkının hayatını anlatan 3 ciltlik bir roman yazdı. Puşkin, Lermontov ve Şevçenko’nun bazı eserlerini Karaçay-Malkar Türkçesine çevirdi. Bazı esrleri ölümünden sonra yayımlandı. Eserleri: Kayala Unutmagandıla (Kayalar Unutmamışlar), Kaygılı Künle (Kaygılı Günler), Tarda (Geçitte) (1969), Aslan (1978), Ol Künlede (O Günlerde) 1990, Kanlı Toy (Kanlı Düğün-piyes) (1960) Bibliyografya: Malkar Literatura -8-, Etezlanı Omar, Nalçik, 1982, s. 188-233; Töppelanı Alim, Etezlanı Omar, Malkar Adabiyat -9-, Nalçik 1995, s.176-184.
     
      GURTUYEV, Bert (1910-) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Malkar köylerinden Ak-Suv’da doğdu. Çocukluk yılları açlık ve sefalet içinde geçti. Küçük yaşlarda öksüz ve yetim kaldı. Dayısı Biyaslan ilk eğitimini verdi ve Arapça okuma yazmayı öğretti. 1925 yılında Nalçik’teki çocuk bakım evine gönderildi ve orada komünist ideolojiye bağlı bir eğitimle yetiştirildi. 1928 yılında ilk şiirlerini yazmaya başladı. Bu şiirler Karahalk ve Lenin’in Bayrağı gazetelerinde yayımlandı. İlk şiirlerinde Malkar toplumunda Sovyet devrimi öncesindeki sınıf mücadelelerini konu aldı. Eserlerinde Sovyet rejimini öven Bert Gurtuyev rejim düşmanlarını eleştirdi, İkinci Dünya Savaşı konularına ağırlık verdi ve savaş aleyhtarı şiirler yazdı. Yaşadığı dönemin diğer şairleri gibi fikirlerini destansı bir tarzda eserlerine yansıtmaya çalıştı. Rejimi öven şiirleri onu bir edebî yazar seviyesine ulaştıramadı, bir halk şairi düzeyinde bıraktı. Sürgün yıllarını Kırgızistan’da geçiren Bert Gurtuyev Kafkasya’ya döndükten sonra Malkar halkının edebiyatını yeniden kurmaya girişti. Eserleri: Uv Cılannı Ezerge (Zehirli Yılanı Ezmek), Tört Şahar (Dört Şehir), Kızıl Önle (Kızıl Sesler) (1935), Carık Toy (Mutlu Düğün) (1958), Cangı Talisman (1970), Adilgeriy (1961), Caşavnu Kılançları (Hayatın Virajları), Mardakemle (Şirrler). Bibliyografya: Malkar Poeziyanı Antologiyası, Gurtulanı Bert, Nalçik, 1993, s. 141-148; Töppelanı Alim, Gurtulanı Bert, Malkar Adabiyat -9-, Nalçik, 1995, s. 160-171; Malkar Literatura, Bert Gurtuyev, Nalçik, 1982, s. 144-185; Malkar Prozanı Antologiyası, Gurtulanı Bert, Nalçik, 1995, s. 19-51.

     GURTUYEV, Salih (1938-) Karaçay-Malkar şairi. Kafkasya’da Malkar köylerinden Ak-Suv’da doğdu. Çocukluğu sürgün yıllarında Kırgızistan’da Celal Abad’da geçti. Sürgünden döndükten sonra 1963 yılındaKabardin-Balkar Devlet Üniversitesi Malkar dili ve edebiyatı bölümünü bitirdi. İhtisasını Moskova’da tamamladı. İlk şiir kitabı Ertden (Sabah) 1961’de yayımlandı. 1968 yılında Sovyetler Birliği’nin Yazarlar Birliğine kabul edildi. Bibliyografya: Malkar Poeziyanı Antologiyası, Gurtulanı Salih, Nalçik, 1993, s. 227-232.

     HOÇUYEV, Salih (1910-1942) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Malkar köylerinden Köndelen’de doğdu. 1929 yılında ilk edebî eserlerini vermeye başladı. Malkar dilinin grameri ve edebiyat dilinin oluşturulmasında büyük emekleri geçti. 1930’da yayımlanan Cangı Caşavnu Colunda (Yeni Hayatın Yolunda) adlı şiir kitabı halk arasında çok beğenildi. 1934 yılında Malkar dilindeki ilk nesir örneği olan Atasını Caşı (Babasının Oğlu) adlı hikâye kitabı yayımlandı. 1930’lu yıllarda yayımlanan Safar bla Revolutsiya (Safar ile Devrim), Bu Eki Kabır Kimnidile (Bu İki Mezar Kimin), Ozdula Zamanla (Geçtiler Zamanlar) adlı hikâyelerinde Sovyet devrimi sırasındaki Malkar toplumunu anlatan Hoçuyev’in Mudah Caş (Üzgün Delikanlı) adlı hikâyesi halk tarafından çok sevildi. Hoçuyev’in ikinci kitabı Haparla (Hikâyeler) 1940’ta yayımlandı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Sovyet ordusunda askere alınan Salih Hoçuyev 1942 yılında cephede öldü. Eserleri: Cangı Caşavnu Colunda (Yeni Hayatın Yolunda) (1930), Atasını Caşı (Babasının Oğlu) (1934), Haparla (Hikâyeler) (1940) Bibliyografya: Töppelanı Alim, Hoçulanı Salih, Malkar Adabiyat -9-, Nalçik, 1995, s. 185-191; Malkar Literatura, Salih Hoçuyev, Nalçik, 1982, s. 234-283; Malkar Prozanı Antologiyası, Hoçulanı Salih, Nalçik, 1995, s. 14-18.

     HUBİYEV, Osman (1918-) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Kafkasya’da Karaçay köylerinden Ogarı Teberdi’de doğdu. Karaçay Özerk Bölgesi’nin başkenti Mikoyan-Şahar’da (şimdiki Karaçayevsk) İşçi Üniversitesi’ni bitirdi. Stavropol’da öğretmen enstitüsünün edebiyat fakültesinde okudu. Kızıl Karaçay gazetesinde ve Karaçay-Çerkes Özerk Bölgesi Radyo-Televizyonu’nda çalıştı. 15 yaşında şiir yazmaya başladı. Karaçay-Malkar dilini büyük bir ustalıkla kullanmasıyla dikkati çekti. Gerek romanlarında gerekse şiirlerinde ustaca tasvirleri, güçlü ifade yeteneği ve kelime hazinesinin genişliği ile takdir topladı. Karaçay-Malkar edebiyatının gelişmesinde büyük emekleri geçti. Türkiye’yi birkaç kez ziyaret etme fırsatını elde eden Osman Hubiyev 19.yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarında Kafkasya’dan Türkiye’ye göç eden Karaçay-Malkarlıların torunları ile tanışma şansına erişti. Assı (Asi) adlı eserinde Kafkasya’dan Türkiye’ye göç eden Karaçaylıları anlattı. Eserleri: Caşav bla Fahmu (Hayat ve Yetenek) (1982), Amanat (Rehin) (1990), Adamla (İnsanlar) (1986), Assı (Asi) (1988) Bibliyografya: Ana Literatura, Hubiylanı Osman, Çerkessk, 1976, s. 71-81.

     KARAKETOV, İssa (1900-1942) Karaçay-Malkar şairi. Karaçay köylerinden Cögetey’de doğdu. Babası hacı Zavurbek’in isteği üzerine sekiz yaşında medrese eğitimine başladı, Arapça okuma-yazmayı öğrendi. 1921 yılında Moskova’da Kommunistiçeskiy Universitet Trudyaşçihsya Vostoka (Doğulu Emekçilerin Komünist Üniversitesi)’ya gitti. 1923 yılında mezun olarak Karaçay’a döndü. Birkaç yıl sonra Vladikavkaz’da ziraat enstitüsüne girdi. 1933 yılında eğitimini tamamlayıp Karaçay’a geldi ve 1941 yılına kadar zooteknik olarak çalıştı. İkinci Dünya Savaşında Sovyet ordusunda askere alındı ve 1942’de cephede savaşırken öldü. Yaşadığı kısa ömür içinde yazdığı şiirlerle Karaçay-Malkar edebiyatında yer aldı. İlk kitabı Cangı Şayırla (Yeni Şairler) 1924 yılında Moskova’da yayımlandı. İssa Karaketov yaşadığı dönemin gereği olarak halkın manevî değerlerini ve dini kötüleyen, Sovyet rejimini öven şiirler kaleme aldı. Lirik yönü zayıf eserler veren İssa Karaketov’un Kavkaz (Kafkas) adlı şiiri Karaçay-Malkar edebiyatının klasikleri arasına girdi. Ancak yazdığı basit, rejimi öven, fakir halk tabakalarına hitab eden şiirleri edebî yönden değer kazanmadı. Bibliyografya: Töppelanı Alim, Karakötlanı İssa, Malkar Adabiyat -9-, Nalçik, 1995, s. 153-157.

     KARA MUSSA (XVII. yy) Karaçay-Malkar halk şairi Kara Mussa 17. yüzyılda yaşamış olan meşhur Malkar prenslerinden Aydabol oğlu Artutay’ın "Cırçı”sı (Destan Şairi) idi. Karaçay-Malkar halkı arasında çok sevilen ve itibarı sayılan Kara Mussa aynı zamanda prens Artutay’ın danışmanı idi. Kara Mussa’nın yaşadığı dönemde Gürcistan kralı olan I. Teymuraz, ülkesine saldıran İran ordularına karşı yardım istemek için Rus Çarı Aleksey Mihayloviç’ten yardım almak amacıyla Moskova’ya doğru yola çıkmıştı. Gürcü kralı Teymuraz’ın Gürcistan’dan Moskova’ya gidebileceği yol Kafkas dağları üzerinde yer alan Malkar topraklarından, prens Artutay’ın hakimiyeti altındaki bölgeden geçiyordu. Gürcü kralı Teymuraz iyi komşuluk ilişkileri içinde yaşadıkları Karaçay-Malkar halkının bir temsilcisinin de kendisiyle birlikte Moskova’ya gelmesini arzuluyordu ve Malkar prensi Artutay’a bu isteğini iletti. Prens Artutay Gürcü kralı Teymuraz’ın bu isteğini kabul etti ve danışmanı Kara Mussa ile birlikte Moskova’ya, Rus Çarı Aleksey Mihayloviç’e gittiler. Kara Mussa bu yolculuk sırasında tanıdığı Gürcü kralı Teymuraz için bir destan yazdı. Karaçay-Malkar halk şiirinin günümüze ulaşabilen ilk örnekleri sayılan Kara Mussa’nın şiirleri Karaçay-Malkar destan geleneğinin de ilk örnekleri arasındadır. Eserleri: Uçub bargan zurnukla (Uçup giden Turnalar), Gürcü Patçah Teymurazga Aytılgan Algış Cır (Gürcü Padişahı Teymuraz’a Söylenen Övgü Şiiri), Artutay Ölgende Etilgen Küy (Artutay Öldüğünde Yakılan Ağıt). Bibliyografya: Töppelanı Alim, Kara Mussanı cırları,Mingi Tav, (2), 1993, s. 20-25; Bittirlanı Tamara, Burungulu Nazmuçu, Mingi Tav, (2), 1993, s. 25-27.

     KATSİYEV, Habu (Habib) (1916-1974) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Malkar köylerinden Köndelen’de doğdu. Onaltı yaşında edebiyatla ilgilenmeye ve yazmaya başladı. 1936 yılında ilk şiir kitabı Cürek Kuvanç (Yürek Sevinci) yayımlandı. Bu kitabının ardından çıkan Cer Culduzları (Yer Yıldızları) adlı hikâye kitabı Malkar edebiyatındaki ilk nesir örnekleri arasında yer aldı. Puşkin, Lermontov ve Gorki’nin eserlerini Karaçay-Malkar diline çevirdi. 1961 yılında çıkan Alanla Sizde va Ne Hapar (Arkadaşlar Sizden Ne Haber) adlı hikâye kitabında dört kısa hikâyesi yer aldı. Mizah türünde yazdığı hikâyelerinde Habu Katsiyev toplumun ve insanların olumsuz yönlerini alaycı bir biçimde eleştirdi. Tamata (Büyük) adlı romanı ve 1964 yılında yayımlanan Muhammat adlı hikâye kitabı halk ve edebiyat eleştirmenleri tarafından beğenildi. Eserleri: Cürek Kuvanç (Yürek Sevinci), Cer Culduzları (Yer Yıldızları), Alanla Sizde va Ne Hapar (Arkadaşlar Sizden Ne Haber), Tamata (Büyük), Muhammat. Bibliyografya: Ana Literatura, Katsilanı Habu, Çerkessk, 1976, s. 204-206; Malkar Prozanı Antologiyası, Katsilanı Habu, Nalçik, 1995, s. 52-56.

     KIRIMŞAMHALOV, İslam (1864-1910) Karaçaylılar’ın prens (biy) soylarından Kırımşavhal soyuna mensup bir ailenin oğlu olarak Karaçay köylerinden Kart-Curt’ta doğdu. Dönemindeki diğer prens ailelerinin çocukları gibi Rus okullarında okudu, Rus Çarlığının ordusunda subay olarak görev yaptı. Çeşitli sanat dallarında eğitim aldı, yabancı diller öğrendi. Kafkasya’ya döndükten sonra Osetya’dan Karaçay’a sürgüne gönderilen Oset ressam ve şairi Kosta Hetagurov ve Rus ressam Yaroşenko ile dostluk kurdu. Onların teşvikiyle resim yapmaya başladı. İslam Kırımşamhalov (Kırımşavhallanı İslam) Karaçay-Malkar edebiyatında satirik şiirleri ile tanındı. Eserlerinde İslam Teberdiçi adını kullanan İslam Kırımşamhalov’un Börü bla Kiştik (Kurt ile Kedi) adlı şiirindeki Karaçay-Malkar diline ustalığı ve hiciv yeteneği ona Karaçay-Malkar edebiyat tarihinde önemli bir itibar ve yer sağladı. Karaçay-Malkar Türkçesindeki ilk roman örneği olan eseri günümüze ulaşamadı. 3 Aralık 1910’da Yalta’da ölen İslam Kırımşamhalov’un ölüm haberi Paris’te yayınlanan Musulmanin dergisinde iki kere verildi. Halkın toplumsal meseleleri ile ilgilendi ve latin harflerinin Karaçay Türkçesine uygulanmasıyla ilk olarak o ilgilendi. Eserlerinin az bir bölümü korunarak günümüze ulaştı. Bibliyografya: Hubiylanı Magomet, İslam Teberdiçi, Batmaz Culduznu Carıgı, Çerkessk, 1989, s. 292-296; Töppelanı Alim, Kırımşavhallanı İslam, Malkar Adabiyat -9-, Nalçik, 1995, s. 137-139; Bittirlanı Tamara, Adabiyatnı Belgisiz Betleri, Mingi Tav, (5), 1993, s. 133-135.

     KOÇKAROV, Kasbot (1834-1940) Kasbot Karaçay’ın Koçhar soyuna mensup fakir bir ailenin oğlu olarak Karaçay köylerinden Uçkulan’da dünyaya geldi. Kasbot’un babası Koçharlar’ın Bagır gençliğinde Abzeh Çerkesleri tarafından kaçırılmış ve Kafkas dağlarının ardında yaşayan Gürcü kabilelerinden Svanlar’a köle olarak satılmıştı. Bagır köle olarak yedi kere satıldıktan sonra, izini bulan akrabaları tarafından özgürlüğü satın alınarak kurtarılmış ve Karaçay’a geri dönmüştü. Bagır’ın Kasbot, Tavmırza, Gitçe ve Okay adlarında dört oğlu, Hasanahan ve Tavbiyçe adlarında iki kızı olmuştu. Kardeşlerin en büyüğü olan Kasbot on yaşında iken zengin ailelerin yanında çobanlık yapmaya başladı. Gençlik yıllarında Kasbot Karaçay’ın dışında Kabardey’de, Malkar’da ve Gürcü-Svanlar’da çobanlık yaparak geçimini sağladı. Bu arada Çerkes ve Gürcü-Svan dillerini de öğrendi. Hayatı büyük sıkıntılar içinde geçen Koçhar oğlu Kasbot gençlik yıllarında yazdığı şiirlerinde zor yaşantısını dile getirdi. Bu sırada Karaçay-Malkar’da sosyal tabakalar arasındaki eşitsizlikler, zengin aileler ile fakir halk tabakası arasındaki çekişmeler de Kasbot’un yazdığı şiirlerin konuları arasında yer aldı. Kasbot yaşadığı dönemde halkının büyük acılarına da tanık oldu ve destan türündeki eserlerinde bunları dile getirerek yaşanan olayları ölümsüzleştirdi. Koçhar oğlu Kasbot 24 Aralık 1940’ta Karaçay’ın Kart Curt köyünde hayata gözlerini yumdu. Doğduğu köy olan Uçkulan’da toprağa verilen Koçhar oğlu Kasbot 106 yıllık ömründe Karaçay-Malkar halk edebiyatına sayısız eserler kazandırdı. Eserleri: Cılkıçını Cırı (At Çobanının Şarkısı) (1854), Canbolat (1856), Barak (1857), Candar (1859), Horasan (1864), Eski Askerçile (1878), Gapalav (1892), Kanamat (1893), Aycayak (1904). Bibliyografya: Habiçev, M.A. Koçharlanı Kasbot. Halk Cırçılanı Tamadası.-Çerkessk: 1986; Kapiyev, E. Kasbot Koçkarov. Stihi i pesni.-Pyatigorsk: 1940, s. 3-4.; Filonoviç, Yu. Narodnıy poet Karaçaya-Kasbot Koçkarov. Literaturnaya Gazeta, 26 İyun 1939; Nikitin, P. Kasbot Koçkarov, Krasnıy Karaçay, (25), 1 Fevral 1939; Kabaçenko, Akbayev, M. O. Koçharlanı K. Saylamaları.-Çerkessk: 1964; Antologiya Karaçayevskoy poezii.-Stavropol: 1965; Hubiyev O. A. Jizn i talant.-Çerkessk: 1982; Ortabayeva, R. K. Karaçayevo-Balkarskie narodnıe pesni.-Çerkess: 1977.

     KULİYEV, Kaysın (1917-1985) Karaçay-Malkar şairi. Malkar köylerinden Töben Çegem’de doğdu. Küçüklüğü dağlarda çobanlık yaparak at sırtında geçti. Edebiyata olan yeteneği bu yaşlarda ortaya çıktı. Çegem’de orta okulda okurken şiirler yazmaya başladı. 1935 yılında Moskova’da Lunaçarskiy Tiyatro Enstitüsüne girdi. Aynı sırada Edebiyat Enstitüsü’ne de devam etti. 1940 yılında İkinci Dünya Savaşı’na giren Sovyet ordusunda askere alındı. 1944 yılında bütün Malkar halkıyla birlikte Orta Asya’ya sürgüne gönderildi. Sürgün dönüşü 1958’de Moskova’da edebiyat derslerine devam etti. İlk şiir kitabı Salam Ertdenlik (Selam Sabah) 1940’ta yayımlandı. 1958 yılında şiirlerinin iki ciltlik antolojisi çıktı. 1966 yılında yayımlanan Caralı Taş (Yaralı Taş) adlı şiir kitabı Maksim Gorkiy Devlet Ödülünü kazandı. 1974’te yayımlanan Cer Kitabı (Yer Kitabı) adlı şiir kitabı Sovyetler Birliği Devlet Ödülü’nü kazandı. Karaçay-Malkar şiirinin en büyük ustası kabul edilen Kaysın Kuliyev şiirlerindeki güçlü tasvirler, anlatım gücü ve zengin hayal dünyası ile bütün Sovyetler Birliği şairleri arasında önemli bir yere sahip oldu. Yaşadığı sıkıntı ve eziyet dolu hayat, Kafkasların dağ zirveleri arasında zor bir yaşantı sürdüren Karaçay-Malkar halkının hayat mücadelesi, sürgün yıllarındaki vatan özlemi onun şiirlerinin konuları arasında yer aldı. Eserleri: Salam Ertdenlik (Selam Sabah) (1940), Caralı Taş (Yaralı Taş) (1966), Cer Kitabı (Yer Kitabı) (1974), Nazmula (Şiirler) (1988), Cazganlarını Üç Tomlu Cıyımdıgı (Eserlerinin Üç Ciltlik Antolojisi) 1981. Bibliyografya: Malkar Poeziyanı Antologiyası, Kaysın, Nalçik, 1993, s. 111-128; Ana Literatura, Kuliylanı Kaysın, Çerkessk, 1976, s.62-70.

     LAYPANOV, Bilal (1955-) Karaçay-Malkar şairi. Sürgünde, Kırgızistan’ın Kirovskiy rayonunda doğdu. 1957’de henüz iki yaşında iken sürgünden Kafkasya’ya döndü. 1979-1984 yılları arasında Moskova’da Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsü’ne devam edip mezun oldu. Henüz okurken, 1983 yılında Sovyetler Birliği Genç Şairler yarışmasında birinci oldu ve Taş bla Terek (Taş ile Ağaç) adlı şiir kitabı Rusçaya çevrilerek bütün Sovyetler Birliği’nde yayımlandı. 1985-1988 yılları arasında Moskova Tiyatro Enstitüsü’nde edebiyat dersleri veren Bilal Laypanov bu arada Hamlet’i ve Puşkin’in Küçük Trajedileri’ni Karaçay-Malkar Türkçesine çevirdi. 1988 yılında Kafkasya’ya dönerek Karaçay-Çerkes Özerk Bölgesi Bilimsel Araştırmalar Enstitüsünde çalışmaya başladı. Karaçaylılar’ın müstakil cumhuriyet kurmaları ve bağımsızlıklarını kazanmaları fikrini savunan Bilal Laypanov Karaçay Bağımsızlık Teşkilatı Camagat’ın kurucu üyesi oldu. 1990 yılında Moskova’da Karaçay’ın bağımsızlığını savunan Üyge İgilik adlı Karaçayca-Rusça gazeteyi çıkarmaya başladı. Bu arada, kurduğu yayınevi aracılığı ile Karaçay-Malkar tarihi, kültürü ve edebiyatı ile ilgili kitaplar yayınlamaya başladı. Karaçay bağımsızlık teşkilatı Camagat Rus hükümeti tarafından iki kez kapatılmasına rağmen Bilal Laypanov teşkilatı üçüncü kez kurarak faaliyetlerine devam etti. Karaçayca şiirleri on cilt halinde Moskova’da yayımlanan Bilal Laypanov’un ayrıca Rusça üç kitabı yayımlandı. 1995 yılında Rusya Federasyonu’nun iki ayrı Yazarlar Birliği kuruluşu Bilal Laypanov’un Rusça kitaplarını Devlet Yazarlar Ödülüne layık gördü. Şiirlerinde Kafkasyalılar’ın yiğitliği, mertliği, bağımsızlık aşkı, vatan sevgisi, tarih şuuru gibi konular ön planda yer aldı. Eserleri: ve Taş bla Terek (Taş ile Ağaç), Nazmula (Şiirler)-10 cilt, Curtda Cangız Terek (1992).

     LAYPANOV, Hamid (1908-) Karaçay-Malkar yazarı. Karaçay köylerinden Töben Teberdi’de doğdu. 1930’da Voronej şehrinde İşçi Üniversitesi’ni, 1933 yılında Edebiyat Fakültesini bitirdi. 1936 yılında Rostov şehrinde Sovyetler Birliği tarihi konusunda master yaptı. Karaçay-Çerkes Özerk Bölgesi Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü’nde ve Komünist Partisi’nde görev aldı. Enstitülerde öğretim görevlisi olarak çalıştı. Yaptığı çalışmalarla tarih doçenti unvanını aldı. Kafkas halklarının tarihleri konusunda bilimsel makaleler yazdı. 1940 yılında yayımlanan Karaçay Folkloru, 1957’de yayımlanan Karaçayevskie i Balkarskie narodnıe skazki (Karaçay-Malkar halk masalları) adlı kitapların hazırlanmasında emeği geçti. Eserlerinde toplumsal hayatın çeşitli yönlerine, halk kültürüne, Türkiye’ye göç etmek zorunda kalan Karaçaylılar ile ilgili hatıralara yer verdi. Eserleri: Culduzçuk (Yıldızcık), Egizle (İkizler). Bibliyografya: Ana Literatura, Laypanlanı Hamid, Çerkessk, 1976, s. 12-22.



     

    MEÇİYEV, Kâzim
    (1859-1945) Karaçay-Malkar halk şairi. Kafkasya’da, Karaçay-Malkar bölgesinin Holam-Bızıngı vadisindeki dağ köylerinden Şıkı’da doğdu. Malkarlıların Meçi soyuna mensup Bekki adında fakir bir babanın oğludur. Annesi Karaçay-Malkarlıların Appo soyundandır . Küçük yaşlardan itibaren medrese tahsili gören Kâzım Arap, Fars ve Türk edebiyatı ile erken yaşlarda tanıştı, daha sonraki yıllarda Karaçay-Malkar Türkçesinde verdiği eserlerinde bu etkileşimin izlerini yansıttı. Bir ayağı sakat olan Kâzım’ı babası Bekki, bir sanat öğrenip hayatını kurtarması için köyün demircisine çırak olarak verdi, Kâzım burada öğrendiği demircilik işiyle ömür boyu kendisini geçindirdi. Kâzım’ın çocukluk yıllarında Bızıngı’ya Dağıstan’ın Kumuk bölgesinden gelerek bir medrese açan ve çocuklara Arapça din eğitimi veren Kumuklu bir hocanın Kâzım’ın ilk edebiyat bilgilerini öğrenmesinde büyük etkisi oldu. Kumuklu hocadan sonra Kâzım’ın dünya görüşünü şekillendiren, ufkunu genişleten ikinci şahsiyet Bızıngı köyünün imamı Çöpellev oldu. Malkarlıların Bözü soyundan olan İmam Çöpellev Osetya bölgesindeki Vladi-Kavkaz şehrinde Rusça eğitim görmüş, ilim sahibi bir din adamıydı. Çöpellev’in o devirde zengin sayılacak bir özel kütüphanesi vardı. Kâzım burada Nevaî, Fuzulî ve Firdevsî’nin kitaplarını okuma şansını elde etti. El-Birunî, Farabî ve İbn-i Sina gibi filozofların ve bilim adamlarının eserlerinden faydalandı. Okuduğu eserlerin etkisi altında kalan Kâzım 1891 yılında "Tahir ile Zühre”yi kendisine göre yorumlayarak Karaçay-Malkar Türkçesi ile yazdı. Hz. Muhammed’in Mirac’ını anlatan bir şiiri olan Kâzım’ın ayrıca dinî konularda yazılmış, cenneti ve cehennemi tasvir eden, insanları iyiliğe çağıran pek çok eseri vardır. Kâzım’ın "Aldanmayın ahir zaman dünyaya” adlı eseri kısa zamanda bütün Karaçay-Malkar halkı arasında yayılmış, Türkiye’ye göç eden Karaçay-Malkarlılar tarafından da günümüze kadar unutulmadan gelmiştir. Bızıngı köyü mezarlığına gömülmeyi arzulayan Kâzım’ın bu dileği ne yazık ki gerçekleşmedi. 1944 yılında Kâzım 85 yaşında iken, rejim aleyhtarlığı ve vatan hainliği ile suçlanan bütün Karaçay-Malkar halkıyla birlikte hayvan vagonlarına yüklenerek Orta Asya’ya sürgüne gönderildi. Meçi oğlu Kâzım 1945 yılında, Kafkasya’ya kavuşamadan Kazakistan’ın Taldı Kurgan bölgesinde ata yurdundan uzakta öldü. Eserleri: Tahir bla Zuhura (Tahir ile Zühre) (1891), Mavlüt (Mevlid) (1896), Caralı Cugutur (Yaralı Dağ Keçisi) (1907), Aldanmagız ahır zaman duniyaga (Aldanmayın ahir zaman dünyaya) (1912), Biz-Bu duniyanı konakları (Biz-Bu dünyanın misafirleri) (1912), Buzcigit (1910-1917), Bibliyografya: Malkar Poeziyanı Antologiyası, Kâzim, Nalçik, 1993, s. 77-96; Kazim Meçiyev.Nazmula bla Poemala.-Nalçik, 1987; Kazim. Çıgarmalarını Eki Tomlugu.-Nalçik, 1989; Kazim. Nazmula Zikirle Poemala.-Nalçik, 1996; Töppelanı Alim, Kâzim, Malkar Adabiyat-9-, Nalçik, 1995, s. 29-109.

     OTAROV, Said (1903-1975) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Malkar köylerinden Girhojan’da doğdu. Doğduğu köydeki medresede ilk eğitimini aldı. 1917 yılında Karaçay’ın Uçkulan köyünde bulunan büyük medreseye Arapça öğrenmeye gitti. Medresenin Sovyetler Birliği tarafından kapatılmasının ardından Batalpaşinsk (şimdiki Çerkessk) şehrinde Sovyetler tarafından açılan öğretmenlik kurslarına devam etti. 1924’te Girhojan’a dönüp orada açılan okulda öğretmenliğe başladı. İlk yazarlık denemelerine 1926 yılında başlayan Said Otarov’un ilk şiirleri Nalçik’te yayımlanan Karahalk gazetesinde çıktı. İlk kitabı Biz Cigitlebiz (Biz Yiğitleriz) 1935 yılında yayımlandı. Küçük çocuklara yönelik olarak hazırlanan bu kitapta şiir ve kısa hikâyeler yer aldı. Şiirlerini rahat okunan ve anlaşılan bir dille, sâde bir üslupla kaleme aldı. 1944-1957 yılları arasında hayatı bütün Karaçay-Malkar halkı gibi Orta Asya’da sürgün yerlerinde geçti. Orta Asya sürgünü dönüşünde 1959 yılında çıkan Nazmula bla Poemala adlı kitabı halk tarafından beğenildi. Bu kitabına 1930’lu yıllardan beri yazdığı şiirlerinden seçmeler girdi. 1958-1963 yılları arasında Kabardin-Balkar Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü’nde çalışan Said Otarov’un araçay-Malkar halkının folklor zenginliğinin derlenmesinde büyük emeği geçti. Malkar Halk Comakla (Malkar Halk Masalları) adlı kitabı hazırladı. Eserleri: Biz Cigitlebiz (Biz Yiğitleriz) (1935), Cürek Savga (Kalp Hediyesi-şiir kitabı) (1965), Caz Cıluvu (Bahar sıcaklığı-şiir kitabı) 1968. Bibliyografya: Malkar Literatura, Said Otarov, Nalçik, 1982, s. 91-129.

     OTAROV, Kerim (1912-1974) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Malkar köylerinden Girhojan’da doğdu. İkinci Dünya Savaşında bütün kardeşleriyle birlikte askere alındı ve cepheye gönderildi. Savaşta bütün kardeşlerini kaybeden Kerim Otarov sakat olarak evine döndü. 8 Mart 1944’te bütün Malkar halkıyla birlikte Orta Asya’ya sürgüne gönderildi. Sürgün yıllarında halkının ata yurdu Kafkasya’ya dönebilmesi için mücadele etti. Şiirlerinde Kafkasya’nın tabiî güzelliklerinin tasvirlerine yer veren Kerim Otarov bu konuda başarılı oldu. Tabiat ve yurt sevgisini ön plana çıkaran şiirler yazdı. Eserleri: Tav ayaz şoş uradı (Dağ rüzgârı sakin esiyor), Cay ertden (Yaz sabahı), Tuvgan ceribiz, (Doğduğumuz yer), Cugutur (Dağ keçisi). Bibliyografya: Malkar Poeziyanı Antologiyası, Otarlanı Kerim, Nalçik, 1993, s. 97-10.

     SEMENOV, Sımayıl (1891-1981) Karaçay-Malkar halk şairi. Kafkasların Karaçay bölgesinde, Semen soyuna mensup bir ailenin oğlu olan Sımayıl Uçkulan köyünde dünyaya geldi. Babası ve dedesi Kâbe’de hac’da iken ölen Sımayıl, küçük yaşlardan itibaren din eğitimi aldı ve Arapça öğrendi. Karaçay-Malkar halkının kültürüne ve folkloruna büyük ilgi duyan Semen Oğlu Sımayıl söylediği şiirlerle çevresinin beğenisini toplamaya başladı. 1936 yılında Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin başkenti Erivan’da "David Sasun” adlı Ermeni destanının 1000. Yıl kutlamaları çerçevesinde düzenlenen Sovyetler Birliği Halk Ozanları yarışmasında birincilik ödülünü alan Semen Oğlu Sımayıl bu tarihten sonra da, 1940 yılına kadar Sovyetler Birliği’nde halk şairlerine verilen pek çok ödülü kazandı. Ancak bu tarihten itibaren Semen Oğlu Sımayıl yazdıkları ve söyledikleriyle Sovyet rejimine ters düşmeye başladı. 2 Kasım 1943 yılında rejim aleyhtarlığı ve vatan hainliği ile suçlanarak Kafkasya’dan Orta Asya ve Sibirya’ya sürgüne gönderilen bütün Karaçay halkı ile birlikte Semen Oğlu Sımayıl da atayurdundan sürüldü. Sürgün yıllarında Sovyetler Birliği idarecileri Semen Oğlu Sımayıl’ın adını ve yazdıklarını unutturma kampanyasına giriştiler. Semen Oğlu Sımayıl’ın şarkıları ve besteleri anonim eserlermiş gibi gösterilerek, bu eserlerden onun adı silindi. Fakat Sovyetler Birliği 1990’ların başında dağıldıktan sonra Karaçay-Malkar halkının aydınları ve bilim adamları Semen Oğlu Sımayıl’a sahip çıktılar. Karaçay-Malkar halkının "Cırçı Sımayıl” (Ozan Sımayıl) adını verdiği Sımayıl’ın yazdığı eserler yeniden bulunarak kitap haline getirildi. Şiir ve şarkılarında Kafkasya’ya, atayurdu Karaçay’a büyük bir sevgi ile bağlı olduğu hissedilen Semen Oğlu Sımayıl 1981 yılında hayata gözlerini yumdu. Semen Oğlu Sımayıl’ın bütün Kafkasya’da meşhur olan, en tanınmış şarkısı Karaçay-Malkarlıların atayurtlarının temel direği saydıkları, Kafkasların en yüksek dağı Elbruz (Mingi Tav) dağına ithaf ettiği eseridir. Karaçay-Malkar edebiyatında hak ettiği yeri ölümünden sonra, Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla gelen özgürlük ortamında elde eden Semen Oğlu Sımayıl Karaçay-Malkar halk şairlerinin de XX. yüzyılda yaşayan son temsilcisi olmuştur. Eserleri: Mingi Tav (Elbruz dağı), Tengimi Kavkazga Çakıra (Arkadaşımı Kafkasya’ya Çağırırken), Karaçay Tavga (Karaçay dağına), Köçgünçülük Künümde (Sürgün günümde), Anam, Aktamak. Bibliyografya: Töppelanı Alim, Malkar Adabiyat -9-, Semenlanı İsmail, Nalçik, 1995, s. 141; Semenlanı Sımayıl Cırla bla Nazmula.-Moskva, 1992; İsmail bla Aktamak, Mingi Tav, (1), 1996.

     ŞAHMURZAYEV, Said
    (1886-1974) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Malkar köylerinden Ogarı Çegem’de doğdu. Köndelen’de Adıham efendi ve Bekbolat Atakkuyev’den ilk din eğitimini aldıktan sonra Karaçay’a gidip, Uçkulan’da Haci Bayramukov’dan ders aldı, Arapça gramerini öğrendi. 1916 yılında, 1904-1905 yılları arasında Rus-Japon savaşına katılan Malkarlılar’ın hikâyelerini dinleyerek ilham aldığı Soldatnı Sözü (Askerin Sözü) adlı ilk şiirini yazdı. Şiir halk arasında yayılıp bir süre sonra halk destanı şeklini aldı. 1924 yılında Nalçik’te öğretmenlik kurslarına devam etti. Aynı yıl Kırım’a Simferopol öğretmen okuluna gönderildi. 1934-1939 yılları arasında Ogarı Çegem’e gelip öğretmenlik yaptı. Halk edebiyatını ve folklorunu derlemeye başladı. Çağdaş Malkar edebiyatının oluşturulmasında ve halkın kültür seviyesinin yükseltilmesinde çok emeği geçti. Son dönem Malkar edebiyatçılarının bir çoğu ilk eğitimlerini ondan aldılar. 1936 yılında çocuklar için hazırladığı şiir kitabı Şuyohlarıma (Dostlarıma) yayımlandı. Orta Asya’ya sürgüne gönderilen bütün Malkar halkı gibi 1944-1957 yılları arasında Orta Asya’da sürgünde yaşadı. Kafkasya’ya döndükten sonra 1965 yılında Tang Alasında (Şafak Vaktinde) adlı romanı yayımlandı. Bu roman XX. yüzyıl başlarında yaşamış halk kahramanı Soltanhamit Kalabekov’un hatırasına kaleme alınmıştı. Kitapta Kabardin-Balkar bölgesinde Sovyet rejiminin kuruluş çalışmaları anlatılmaktaydı. 1967 yılında yayımlanan Zaman Celi (Zaman Rüzgârı) adlı şiir kitabı büyük ilgi gördü. Arapça, Farsça ve Türkçe’yi, doğu halklarının edebiyatlarını iyi bilen Said Şahmurzayev aynı zamanda bir etnograf, halk edebiyatçısı, dilbilimci ve öğretmen olarak yetişti. Kabardin-Balkar Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü’nün araştırmalarında uzman ve danışman olarak görev alan Şahmurzayev 1974 yılında Kabardin-Balkar Halk Şairi unvanını aldı. Tavlunu Kalendarı (Dağlının Takvimi) adlı eserini etnografik malzemeye dayandırarak yazdı. Eserleri: Soldatnı Sözü (Askerin Sözü), Şuyohlarıma (Dostlarıma) (1936), Sırıyna (Zurna) (1957), Nazmula (Şiirler), Tang Alasında (Şafak Vaktinde) (1965), Zaman Celi (Zaman Rüzgârı) (1967), Tavlunu Kalendarı (Dağlının Takvimi). Bibliyografya: Malkar Literatura, Said Şahmurzayev, Nalçik, 1982, s. 81-87; Töppelanı Alim, Şahmırzalanı Said, Nalçik, 1995, s. 129-136.

     URTENOV, Azret (1907-1937) Karaçay-Malkar şairi. Karaçaylılar’ın Örten soyuna mensup bir ailenin oğlu olarak Kart-Curt köyünde dünyaya geldi. İlk eğitimini doğduğu köyün medresesinde aldı. Simferopol’e giderek öğretmen okuluna devam etti. Burada doğu milletlerinin edebiyatları ile tanıştı, Rus edebiyatını öğrendi. 1928’de Karaçay’a dönerek Tavlu Caşav (Dağlı Hayatı) gazetesinde çalışmaya başladı. İlk şiiri Endi Biz da Küleyik (Artık Biz de Gülelim) 1926 yılında Tavlu Caşav gazetesinde yayımlandı. İlk şiir kitabı Cangı Cırla (Yeni Şiirler) 1927’de çıktı. Bu kitapta Lenin’i ve Sovyet rejimini öven şiirleri dikkati çekti. 1929’da çıkan Erkinlikni Ciltinleri (Hürriyetin Kıvılcımları) adlı kitabında Urtenov özlemini duyduğu mutlu, aydınlık bir dünyayı tasvir etti. 1934’te Cırla bla Poemala (Şarkılar ve Şiirler) adlı kitabı basıldı. 1930’lu yıllarda Stalin’in uygulamalarına karşı ayaklanan Karaçay halkının üzerindeki Sovyet baskısını o da yaşadı. 1937 yılında Stalin’in Karaçay’daki aydın tabakasını tasfiye hareketleri sırasında öldürüldü. Eserleri: Cangı Cırla (Yeni Şiirler) (1927), Erkinlikni Ciltinleri (Hürriyetin Kıvılcımları) (1929), Cırla bla Poemala (Şarkılar ve Şiirler) (1934). Bibliyografya: Ana Literatura, Örtenlanı Azret, Çerkessk, 1976, s. 9-11.

     ZALİHANOV, Canakayıt (1916-1994) Karaçay-Malkar yazar ve şairi. Malkar köylerinden Köndelen’de doğdu. Malkar edebiyatının ilk büyük romanı Tav Kuşla (Dağ Kuşları)’nın yazarı olan Zalihanov şiirleri ile de edebiyat sahasında tanındı. 1936 yılında yayımlanan ilk şiir kitabı Meni Avazım’da (Benim Sesim) gençlik duygularını mısralara yansıttı. 1938’de Ata Curtum (Ata Yurdum) adlı şiir kitabı yayımlandı. İkinci Dünya Savaşı öncesinde Zalihanov şiirden nesire yöneldi. Almanların Kafkasya’yı işgali sırasında Sosyalist Kabardin-Balkar gazetesinin gizlice yayınlanmasında çalıştı. 8 Mart 1944’te bütün Malkar halkıyla birlikte sürgüne gönderildi. Sürgün yılları Kırgızistan’da geçen Canakayıt Zalihanov 1950’li yılların ikinci yarısında kendini tamamen nesir türü eserlere verdi. Karaçay-Malkar dilini ustaca ve akıcı bir biçimde kullanmasıyla dikai çekti. Toplumsal meseleler, halk kültürü, sürgün yılları eserlerinde ağırlık verdiği konular arasında yer aldı. Eserleri: Meni Avazım (Benim Sesim), Süygen Curtum (Sevgili Yurdum), Sülemen, Kertiçilik (Dürüstlük), Tav Kuşla (Dağ Kuşları), Cangan Cürekle (Yanan Kalpler), Bahsan Culduzu (Bahsan Yıldızı). Bibliyografya: Töppelanı Alim, Zalihanlanı Canakayıt, Malkar Literatura, Nalçik, 1995, s. 202-207; Ana Literatura, Zalihanlanı Canakayıt, Çerkessk, 1976, s. 161-177; Malkar Prozanı Antologiyası, Zalihanlanı Canakayıt, Nalçik, 1995, s. 57-99.

     ZANTUVDU (1695-1798) Karaçay-Malkar halk şairi. Zantuvdu Malkarlılar’ın Moka soyundandır. Karaçay-Malkar halkının söz ustası olarak tanınan Zantuvdu’nun söylediği pek çok destan yaşadığı dönemin olaylarına ışık tutarken, bunların halk arasında kulaktan kulağa, nesilden nesile yayılmasıyla günümüze kadar ulaşmış, 18. yüzyıl Kafkasya’sının sosyal ve siyasî yapısı ile ilgili pek çok değerli bilgiyi de beraberinde taşımıştır. Zantuvdu’nun yaşadığı dönem Kafkasya’da Kabardey prensi Kaytuk oğlu Aslanbek’in hâkimiyet kurduğu, Kafkasya halklarını vergiye bağladığı dönemdir. Zantuvdu’nun bir destanı Kaytuk oğlu Aslanbek’in Osetler’den vergi almak için Oset halkı üzerine yaptığı seferi anlatır. Karaçay-Malkarlılar arasında yapılan halk edebiyatı araştırmaları Zantuvdu’nun söylediği şiirlerin, destan parçalarının halk arasında yayıldığını ve halkın malı haline geldiğini göstermektedir. Zantuvdu’ya ait pek çok destan köyden köye, nesilden nesile yayılırken değişikliklere uğramıştır. Artık bunların bir çoğunun Zantuvdu’nun söylediği orijinal biçimiyle halk arasından tespit edilip derlenmesine imkân kalmamıştır. Yaşadığı dönemin olaylarına ışık tutan Zantuvdu’nun eserleri Karaçay-Malkar halk edebiyatının ürünleri olarak günümüzde yaşamaktadır. Eserleri : Kaytuklanı Sarı Aslanbek (Kaytuk soyundan Sarı Aslanbek), Zanhotları (Canhotlar soyu). Bibliyografya: Tavmırzalanı Dalhat, Zantuvdu, Mingi Tav, (3), 1993, s. 19-26.

     ZUMAKULOVA, Tanzilya (1934-) Karaçay-Malkar şairi. Malkar köylerinden Girhojan’da dünyaya geldi. Çocukluğu ve genç kızlığı sürgünde Orta Asya’da geçti. Moskova’da Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsü’nü bitirdi. İlk kitabı Kayada Güller 1959 yılında yayımlandı. Bibliyografya: Malkar Poeziyanı Antologiyası, Zumakullanı Tanzilya, Nalçik, 1993, s. 205-214.



    Giriş Formu
    Site içi arama
    ....
    Керек кенгден танытыр

    Керексизге сёлешме, онгсуз бла кюрешме

    Керекни шиндиги мийик

    Керти айтханнга айгьакъ джокъ

    Керти акъыллыгъа кёз тиймез

    Керти джылтырар, ётюрюк къалтырар

    Кертини кирит тыймаз

    Керти сёзню кезден айт

    Керти сёз кери барыр

    Керти сёзге къарыу джокъ

    Керти суу салмаз, от джандырмаз

    Кетерик кетмей, келлик келмез

    Кеси аман балта алыб чабар

    Кеси аман ёмюрюн аман бла ашырыр

    ETİKETLER
    egiz caşçıkla başhüyük LAYPANLANI Bilal bashuyuk akbaylanı mihail adet başhuyuk appalanı hasan kara kübür culduzla söleşe bilsele drau katliamı bittirlanı tamara itil suuu ağa turur aşhı adam elge borçlu Bittirlanı aminat kiyimle çarh oyun üyle küreşni colunda bilal laypan karaçay üy kar atala babala es comakla halk cırla 8.mart çam haparla чам хапарла hapçalnı_mammet mussa batcaev gapalau sürgün atacurt bayrak köçgünçülük akka batcalanı gekki kamatur balkar kafkasya karachay Stalin ayak hasan bilal laypan kalamla kanatlıla karaçay hikaye anı hatıra sapar özden cır cırçı smayıl ismail semenov ahmat hazar karacahay karaçay kabartay adeb goçiya aytek buşuukun jenosid kasay borlak çoma cırçı Atilla gazalanı alim gıpı karaçat 8mart1944 genosit algış ufuk tavkul cugutur alanla kimledile curtubaev mahti bıllım chegem habaz holam curtubay curtubayev Аланы karacahaymalkar bayramuklanı halimat halimat malkar karçay bayram cumhuriyet Alan
    Meteo
    KONYA Click for Konya, Türkiye Forecast
    Medya


    Site kodu
    Karachay

    Siteler

    Karachay

    Karachay

    karachays.com

    http://www.elbrusoid.org Карачаево-балкарский фонд Эльбрусоид(R)

    karachays.com

    AS - ALAN

    Bashuyuk

    Karachay

    Copyright Karachay © 2024