Ontoğuzunçu ömürnü ortasında, Kavkazda sütden etilgen içerge caravlu seyir zat bardı deb Ereseyde haparla cürüb başlağandıla.Haparlağa kere,anı igi tatıvu bolğanı, kef bergeni, keb avruvdan da sav etgeni belgili bola başlağandı. Busağatda anı bütev duniyağa belgili atı kefirdi. Karaçayda aña gıpı ayran deydile.
Alğarakda Ereseyçile Kavkazda kazavat etgen sağatda, ol ayrannı tatıvuna, mıstılığına ullu bağa bergendile.Kavkazda bolğan belgili poetle Puşkin bla Lermontov da ayrannı ne sütden etilgen arakığa, ne Yevropada belgili kumısha ne orusda cürügen prostokvaşağa /açığan sütge/ uşamağanın,alamat suvusun bolğanın çertgendile.
Kefirni mikroflorası baydı. Anı bla da kalmay B gruppa vitaminle bla foliyevıy kislotası da bardı.Anı üçün gıpı ayrannı adamnı savluğun, çarhın küçlü etivde mağanası ulludu.Har keçe sayın andan bir ayaknı içib catsañ, savluğuñ demeñili bollluğuna işek cokdu.
Ereseyde ayran izleb keb küreşgendile.Alaya anı tahsasın açıklayalmağandıla. Anı bilirge ne altın, ne korkutuv,ne mahtav da boluşmağandı tavlu ginazladan anı tahsasın bilirge. Aytıvlağa köre bu alamat gıpı ayrannı etilgeni karaçaylılağa ullu Allahdan kelegendi. Sarğıldım tegerek bürtükçüklege «Fayhambarnı tüyü» neda «Muhammat fayhambarnı/Allahnı salamı aña bolsun/ mürzevü» degendile.Anı urlukların Muhammat fayhambar /Allahnı salamı aña bolsun /kesini tayağını baş canında keltirgendi.Ol üretgendi tavlulanı gıpı ayrannı eterge.Anı üçün karaçaylıla demeñili savlukları bla teren kartlıkğa caşağandıla. Ayrannı kalay etilgenin başha milletleden teren caşırıb turğandıla.Ol zamanlada alay sanalğandı :ğıpı ayrannı kalay etilgenin başhala bilse Ullu Allah çamlannıkdı emda uyutulğan ayran da kururukdu anı bla birge savlay halk korarıkdı.
Büğünlükde gıpı ayrannı har biri da satıb alıb içerge bollukdu. Karaçaydan cayılğanın bilemidile eken ansı adamla?
Busağatda közge körgüzgen kıyındı,alay ozğan ömürnü al süreminde ol ayrannı tögereginde ullu davur bolğandı:kız urlanıb,ızından atla bla sürrülüb, karaçay cigitini orus kızğa ullu süymekligi boluşhandı savlay Ereseyge kefirini belgili eterge.
Ol hapar a bılay başlanadı. Cıyırmançı ömürnü allında Ereseyni meditsina camağatını tözümü boşaladı. Ne canı bla da gıpı ayrannı kalay etilgenini tahsasın bilirge retseptin alırğa kerek bolğanın çertedile.
Vraçlanı Bütev rossiya obşçestvoları ol zamanda belgili Moskvada süt firmanı iyesi Blandov coldaşha tilek bla barğandıla.Ol tilek kefirniMoskvada etib çığarırğa bolğandı.Blandov bek ariv añılağandı ol işni etgen bek a kıyın ,tab etilmezlik bolğanın.Alay a ol etilse anı firmasını ullu sıyı bolluğun bek ariv añılağandı. Ol cumuşnu kimge buyururğa bilmey Blandov ullu sağış etgendi. Kavkazğa « tahsağa» süt mülknü şkolasın cetişimli boşağan, ullu bilimi bolğan,cıyırma cıl bolğan İrina Saharovanı ciberirge onov etgendi. Saharovanı retsepti bla etilgen cav üçün Parijde kermüçde Blandov altın medal bla savğalanñandı.
Ötgür kız, ol sağatda ullu süt produktsiya bla küreşgen karaçay biy Bayçoralanı Bekmırzağa ciberiledi. Saharova İrinanı birgesine Blandovnu Narsanada bışlak etivçü zavodlarını kullukçusu Vasilev da baradı. Alağa gıpı ayrannı tahsasın bilirge kerek boladı. Bayçora ulu Kavkazda cürütülgen konakbaylıknı etedi.Biri-biri ızından toyla, alğışla, cırla tohtavsuz talay künnü baradıla. Allay konakbaylıkda ekisi da bir aynı turadıla. Alayda Saharova İrinanı arivluğun Bekmırza kölü bla caratadı. Alay bolsa da gıpı ayrannı kalay etilgeninden bir söz da aytmaydı.
Saharova bla Vasilev köb ellege aylanıb tavluladan gıpı ayrannı urluğun alırğa küreşgendile.Cuk tabalmazlıkların añılab, ekisi da ızlarına Narsanağa tebreydile. Ala uzak da ketmegenley, beş atlı cetib, alanı biri ariv kıznı sermeb alıb, at beline atıb,tavla taba aylanıb közden taşayadı. Kız bir zamandan tanımağan bir üyde es cıyadı. Alayğa bir bölek zamandan Bayçoralanı Bekmırza da keledi. İrina Bekmırzanı alayda körlükme akılı da bolmağandı. Ol közüvde Vasilev Narsanağa cetib, jandarmeriyağa tarığıv etedi.
Karaçay biy tavlu adetleri üçün keçmeklik tileb, kızğa kesini süymekligin aytadı. Alay a kızğa anı süymekligi kerek tül edi. Aña gıpı ayrannı tarifi kerek edi. Alayda Vasilev bla birge jandarmala da kelib kıznı boş etedile. Alay bolsa da Blandovnu firmasını adamları anı koymay,alanı işçilerin urlağanı üçün biyge katılık etedile. İş südge deri cetedi. Südülege bek avur iş tüşedi, nek degende ala kayda bolsa da birge süd etmeydile.Alanı allarında burunñu tav aristokratiyanı keleçisi, aytılıb turğan biy sireledi.
Südü, sıyı ullu bolğan tavlu bla işni terenñe ketmezin izleb, İrinağa Bekmırza bla caraşsa tıyınşlı körgenin bildiredi. Tavlu biy anı arivluğuna közü karab urlathanı üçün keçerin izleydi. Alay a Saharova İrina gıpı ayrannı urluğundan 10 funt berse keçerikme deb, kesinikin tutadı. Ol sağatda başha madar bolmay Bayçora ulu aña razılığın bildiredi. Ekinçi kününde Bekmırza Saharovağa gıpı ayrannı urluğun da talay ariv gülle da iyedi. Andan sora da sav aynı ariv tişirıv kesiça ariv gülleni alıb turğandı Bekmırzadan savğağa. Ol kezüvde Saharova gıpı ayrannı kalay etilgenin tintib küreşgendi. Bir belek zamandan İrina etgen kefir şışala Botkin atlı bolnitsağa beriledile. Kesek keçirek a kefirni tükenlede erkin satıb alırğa bolğandı. Kesini işin bilgen ariv tişirıvnu ustalığı bla , anğa karaçay biyni süymekligi boluşhandıla gıpı ayrannı savlay duniyağa belgili eterge.
Bu kerti haparnı üsünden ereseyni talay jurnalisti da cazğandıla.Alanı arasında Vladimir Valentinov da «Znak sudbı» degen jurnalnı2002-çi cıl çıkğan toğuzunçu nomerinde «Neobıknovennıy dar Bekmurzı» deb statya basmalağandı. Allında aythanıbızça ol süymeklikni tarihin büğünlükde har birine da belgili « Domik v derevne» degen kefirni kağıt tışında okurğa bollukdu.
Ol haparnı 80-çı cıllanı ortasında kesi Saharova İrina kesi da aythandı bizni cerdeşibizge, ol közüvde Moskvada bolub iş etib Saharovağa tübegen, Karaçay rayonnu bilim beriv upravleniyasını metodisti Bicilanı Soltanña. Ol haparında Narsanadan uzak bolmay Korsunka koşda Karaçay biy Bayçoralanı Bekmırzada konakda bolğanını üsünden tolu hapar aythandı.
Tekelanı Alimuratnı kolunda saklanadı büğünlükde Saharovanı karaçay caşha razılığın bildirib cazğan pismosu. Alimurat aythanlay, kefirni üsünden çıkğan haparlada türlü-türlü söz cürüy başlağandı. Bayçoralanı Bekmırzağa. birleri gürcü,birleri tegey biy degendile. Ol ötürük sözle Bekmırzanı cuvuk adamlarını tözümlerin buzğandıla. Alanı biri, Ereseyni mahtavlu vraçı, meditsina ilmulanı doktoru,professor, akademik Tekelanı Abüsübnü caşı Alimuratdı. Bekmırza Alimuratnı kart anasını atasıdı. Teke ulu aythandan, karaçaynı ayranı bir kesekden kesine kallık tüldü.
Har halknı kesini millet hantı öñesi bardı.Söz üçün, Tegey piroglanı, orus hamamnı, çerkes libjanı bek ariv bilebiz.Ol sebebden, bizni da milletibizni baylığı saklanırğa kerekdi.
Bizni milletni sütden etilgen zatları, savlukğa carağanı savlay duniyağa belgilidi desek da cañıllık tülbüz. Belgili gıpı ayrannı / kefirni/ emda tüz ayrannı karaçaylıla ömürleden beri hayırlandırıb keledile.
Tekelanı Alimurat 2000-çi cıl oktyabrnı 14-de Ereseyni patentle bla tovar belgileni agenstvosuna, ayrannı etilgenine patent alırğa kağıt hazırlab beredi. Alay a, ol agentsvo patent berirge unamaydı. Anı çurumu va, 1997-çi cıl 27-çi yanvarda, kefir bla ayranña patentni Fedoseev deb birev alğandı. Ol patentge va iye Avstriyadan «Yest-Vest» degen korporatsiya iye boladı.
Üç künnü Alimurat ala etgen ayrannı tehnologiyasın tintib, karab, terslikle tabhandı. Andan sora Ereseyni patentle bla tovar belgileni agenstvosu,ol halatlanı tüzge sanab, Avstriya firmadan patentni sıyırıb aladı. Cetinçi dekabrda 2001- çi cıl Teke ulu,ayrannı etilgenine, üç patent alırğa kağıt beredi.Bir cıldan a ol üç patentge da iye boladı.
Tekelanı Alimurat çertgenden, etilgen işni millet-patriotluk mağanası bardı. Nek degende ol barı da milletibizni baylığıdı. Ol baylıknı va saklarğa kebeytirge tıyınşlıdı.
Ay medet, busağatda kefirni etgen tehnologiyalanı karıvsuzluğu bla, gıpı ayrannı balhamlığın tolu saklayalmaydıla. Alay bolsa da professor Teke ulu gıpı ayrannı hayırlığın saklarğa, aslam eterge ürenñendi.
Meditsina canı bla alıb karasak,- deydi Alimurat, kefir, kanı az bolğan, aşhını avruğan dağıda başha avruvları bolğan adamlağa caraydı.
Ayrannı adamnı çarhına hayırı ullu bolğanın abadan taulula kimden da igi biledile.
Esigizge salsak, Tekelanı Alimurat, Şimal Kavkaznı tarihinde 2003-çü cıl « adam ulunu avruv» degen ilmu işi üçün , birinçi bolub,Duniyanı em sıylı savğasın,OON-nu premiyası bla altın medalın alğandı. Alimuratnı ilmu işleri birinçi bolub Çernobılda atom stantsiya atılğandan sora da hayırlandırılğandıla.
Teke ulunu ol birinçi savğası tüldü, 2001-çi cıl «halkla arası lağımçı» degen sıylı atha emda altın medalğa iye bolğandı.
Em birinçi ol sıylı savğanı OON-nu baş sekretarı Butros Galli alğandı. Ereseyde birinçi bolub ol atnı cürütgen Moskvanı alğınñı başçısı Üriy Lujkovdu.
Prfessor Teke ulu büğünlükde da gıpı ayran bla baylamlı ilmu tintiv işlerin bardıradı. Ol entda köb avruvlağa cararın çertedi… Tatımlı hantları, teren tin baylığı, uzun tarihi fahmulu adamları bolğan Karaçay mından arı da çaksın caşnasın
Neden kefir tüketmeliyiz?
Kullanımı ve hazmı çok kolay olan kefir;
Bağırsaklardaki maddelerin küreselleşmesini önler.
Beyine enerji verir ve zihinsel gelişimi sağlar.
Kansere karşı koruyucu ve kanseri geciktirici etkisi vardır.
Yüksek tansiyonu giderir.
Kolesterolü düşürür.
Damar sertliğini giderir.
Kemik erimesini önler.
Bronşit ve astım nöbetlerini azaltır.
Kansızlığı ve kan bozukluğunu giderir.
Mikrobik enfeksiyonlara karşı direnci arttırır.
Egzama ve alerjilerde faydalıdır.
İdrar yolu iltihaplarını tedavi eder.
İdrarı sulandırır.
Karaciğer bozukluğunu tedavi eder.
Mide ve bağırsak salgılarını arttırıp hazmı kolaylaştırır.
Bağırsak hareketlerini hızlandırır.
Mide ve bağırsak rahatsızlıklarına iyi gelir.
