«Adet-töreleribizni jaşauga köre kelişdire barabız» - KARAÇAY MALKAR - -KARACHAY

İşin eki kıralnı

arasında bardırıp turğanlıkğa, ol elni jamauat işine da tiri katışadı.

Başhüyük elde anı jarağan ata

üyü turadı. Ala jayda, aslamısında anda turadıla. Anı katında

5 gektar sabanları, türlü-türlü

bitimle ösgen ullu bahçası, jerni

sürgen ençi el mülk tehnikası, ullu

avtomaşinaları da bardıla. Üydegisi - Nostulanı Elmira da bizni

universitetni boşağandı. Köndelendendi. Kızçıklarına ua ala

Elif bla Selma dep atağandıla.

Köp bolmağanlay Kuliylanı

Kaysın atlı malkar teatr katışıp başda sağınılğan şaharda

Halkla aralı sahna festival

bardırılğanda, Atilla, kün sayın

nögerleri - Kuuatlanı Metin, Karabaşlanı Şarau em Tahir bla biz turğan konak üyge kelip, artistleribiz bla tübeşip, tansıkların alıpturğandıla. Sau bolsunla, bizgeşaharnı ariu jerlerin körgüztüp,konakbaylık da etgendile. Erttegili şuyohum bla uşaknı tuuğanelini üsünden söz bla başladım:

Başhüyükde 450 üyür turadı.Anda Kalabekları, Appoları, Kasayları, Baykulları, Tebuları, Appaları, Appayları, Temirbolatları,Bauçiları, Karabaşları, Bilimgotları, Malkonduları, Sılpağ- arları, Özdenları, Çöpelleuları, Çeçenları, Etezları, Mamayları, Bayçorları, Kırımşauhalları, Kipkeları, Ahkobekları, Tokmakları, Tekeları, Jaraşıuları,

Batırları, Ofayları em başha

tukumlanı keleçileri jaşaydıla.

Art zamanda Siriyadan Goguylanı bla

Gergoklanı tukumdan kelgenle da

bardıla. Bir-birle tışına köçüp

ketgenlikge, ata üylerin satmaydıla, jayda alayğa kelip, soluuların

ötdüredile. Tukumladan okuna añılağan bolursuz mında karaçaylıla malkarlıla da birge turğanların.

Bir biribizni ayırğan töre bir zamanda da bolmağandı. Kelgen

zamanda kim kalayda tohtağan

ese, şöndü da alaydan hazna tepmegendile. Jüz jıl mından alğa

kıral işlegen üyleni köbüsü

bügünlükde da turadıla. Elni adamı ne bla keçinedi? Köple sabanlanı jaraşdıradıla, şahar uzak bolmağanı sebepli arı jürüp da işleydile.

Tış kırallağa ketip urunñanla

da bardıla. Pensiyağa çıksala,

ellile artha kaytıp keledile.

Ol şart bla öhtemlenirge okuna

bollukbuz. Bolsada mında bizni kayğı etdirgen problemaladan

birine jaşlanı zamanında üylenmegenleri sanaladı. Art keziude

elni adamını sanı da azayğandı.

Alğın tört-beş miñ bolğan ese,

şöndü bir miñ bla jarım, eki

miññe da jetmeydi, biteu tışına

ketip turğanlanı sanasañ da. -Jaşlanı zamanında üylenmegenlerini baş sıltauu nedi? -Men añılağanña köre, karaçay-malkar halknı ol juuaplı jumuşnu tambla, birsi kün eterme

dep, boljalğa salıp turğanı,

bayam, kanında bolur. Anı Kavkazda turğanımda da eslegenme.** Dağıda bir problema. Mında

köple bir birge juuuk jetedile.Ol sebepden art jıllada türklülege katışıp tebiregenbiz.

Bolsada bir-birle kelinleniKaraçaydan, Malkardan dakeltiredile. Alay har kimni da allay oñu jokdu. Söz üçün,alğın juuuknu jeti atağa derisanap turğandıla, şöndü beşge deri tüşgenbiz. Bilebiz, ol igi tüyüldü, başha amalıbız

jokdu… -Kabartılıla bla ua kızalğan-bergen töregiz barmıdı? -Bardı, ala bla da baylamlıknı üzmeybiz, şuyohluknuda jürütebiz. Ullu bayramlanı keziuyunde bir birni çakırabız, toy-oyunña ala da tirikatışıuçudula. Biz barıbız da kavkazlılabız, ol sepepden bir birni tutarğa küreşebiz. -Toylanı kalay bardırasız, anı üsünden tolurak aytsañ

edi? -Toylada kesibizni tepseuleni tepseybiz. Alğın, sizdeça,mında da malla soyup, ullu kurmanlıkla boluuçu edile. Artzamanda kuuançlanı kurağan

ençi firmala bardıla. Ala biteujumuşnu ötdüredile. Ol toy eterik maña bıllay adam kellikdi

deydi, aña köre ua har zat dakuraladı. Koylanı arbazda soyadıla, aşarıklanı da alayda

etedile.

Kurmanlık bolğanda, olüyge bek azdan bir miñ, miñ blaeki jüz, beş jüz adam jıyılmay kalmaydı. Kıshası, biteu

el keledi, tışından konakla da - köp. Ol zamanda aşha-suuğa bir tört, beş miñ dollar ketedi. Stollarıbızda, karaçaymalkar aşarıkladan sora da, plov, türk halıua em başha zatla

boladıla. İçgi ahırısı bla da salınmaydı. Kereksiz korançla

etilmeydile. Toyla köbüsünde

saban işle boşalğandan sora bardırıladıla.

-Bir miñden aslam adamnı

arbazğa kalay sıyındırasız? Añılatayım. Birinçi tamatala jayılıp olturadıla,

alğışlanı aytadıla. Alanı

ızından - tişirıula, sora keziu

jaşlağa, kızlağa jetedi.

Toy -oyun sau künnü baradı.

Jaş tölü ua erttenlikge deri

tepseydi, bir birleri bla tanışadıla…Kıshasın aythanda,

toyda baş jerni adamlanı aralarında bardırılğan uşakla bla tepseule aladıla. Adamla

stol artında olturup turmaydıla. Juuuk ülüş bolğanla bir birlerine artık ullu sauğala

da etmeydile.

-Bir zatnı sormay bolmayma, adam auuşsa ol zamanda etilgen

jumuşlanı üsünden aytsañ

edi?

Adam ölse, tışında jaşağan bir bek juuuğu jok ese,

ol keçe kalmay bastırıladı.

Bir-birde Amerikada jaşağan

juuukların saklarğa da

tüşüuçüdü. Elni mejgitinde

ölgenni juuğan ençi jer bardı. Ol jumuşnu alayda juuuk adamları, efendi da karap

turğanlay etedile Janazı namazğa mında barısı da süyeledile. Ölgenni asırapkaythandan sora adamla biyağımejgitge keledile. Alayda bireulen barısını atından da ol buşuuu bolğanña kayğı söz beredi. Auuşhan adamnı üyündeaş-azık jürümeydi, ol keziude tışından kelgenni konşulaaşatadıla. Efendile iñir alayuç künnü duua okuydula.

Kertidi, ölgenni üsünde etgenzatlarıbıznı aslamısı dinde jokdula. Ala bu elde jürütülgen adetledile. Söz üçün, üç künden sora mında karakiyilmeydi.

Alğın, sizdeça, mında da52-künlük etilip turğandı.Şöndü ol kalğandı. Jıllık dep da aytılıp turğandı,

üleşinñen a bir zamanda daetilmegendi. Ol zat endi ahırdakoyulğandı.

Adam kesi bek süyse, maulüt

etedi, ma ol zamanda bir kesek

koranç boladı. Ishat da alğın bolup turğandı, endi olda jokdu . Sau bol, Atilla, bıllay zatlanı üsünden ayta turğanıbıznı hıysabı adamla toyda,

buşuuda da keslerin jaşauğa

köre jaraşdıra barsınla degen hıysapdandı. -Tüz aytasız, Kavkazdan kelgenadetleribizni, töreleribiznibiz unutmazğa kerekbiz. Alay,bu başda sağınılğan işleni üsünde sak bolup, har zatnı da eslep eterge zaman kelgendi, depmeni oyumum alaydı.

Uşaknı KONAKLANI Hasan bardırğandı.