KARAÇAYLI ÇIGAN KIZÇIK

(bolgan iş)

1943 cılda noyabr ayda karaçay millet zor bla caşagan cerinden köçürüledi. Amerikalı «Studebekerge» üç-tört üyür sıyına edi, anı çurumu ua,milletge üyünden hazna hapçük aldırmazça. Elleni ortasında ol zamanda maşina hazna cürümegeni sebepli colla duppur-çuñur, kıñır-mıñır bolgandıla. Alada cürürge maşinalaga kıyın edi. Bir tapsız cerde burula turganda aladan biri auadı. Adam, hapçük da col canına tögüledi. Ölgenle, caralı bolganla da bar. Alayda bölenip turgan kaganak çartlap, mursala içine tüşüp, esin taşlap koyadı. Çabışıp adamnı, hapçüknü da maşinaga cıyıp, Batalpaşinskege ketedile. Tauuşu çıkmay turgan kızçıknı kişi da eslemedi. Anı anası alayda auuşadı. Ölgenleni eltip şaharda morgga beredile. Sau kalganlanı, vagonlaga mindirip, Aziyaga aşıradıla.

Ekinçi kününde kızçık, es cıyıp, kıçırıp, cilyap tebireydi. Alaytın ozup bargan çıganlıla, anı tauuşun eşitip, tabıp, alıp ketedile, taborda sabiyi bolganña beredile. Ol, emçek salıp, munu da kesinikiça ösdüredi. Sabiy çıgan tilge da üyrenedi. Öse barganı sayın, har zatha es bölüp, başhaladan artha kalmaydı. Alay birsileça, adamlanı allına barıp, tilep

aylanmay, kesi uşathan bir zat bla küreşedi.

Germaniya horlanıp, bizni caşla askerden ızlarına kaytıp tebireydile. Kızçıknı atası da eline keledi, alay kesi milletinden adam körmeydi. Aylana kelip, kimle esele da birlege tübep, alaga hapar soradı. Ala anı komendaturaga iedile. Alayda askerden kaythan caşlanı cıyıp, barısın da milletni sabiyleri bolganı sebepli, ızından, Orta Aziyaga aşıradıla. Anda har kim üylerin izlep tebireydile. Bir kauumları üydegilerin tabadıla. Açlık cetip, hauası caraşmay, karıusuz sanlaga türlü-türlü auruula tiyip, anı üslerinden atarga karıu cetmey, kırılıp kalgan üydegile da az tüyül edile.

Kızçıknı tuuganın atasına askerde bolganda pismo bla bildirgen edile cuuukları, üy biyçesi da. Ol alanı birinçi sabiyleri bolganı sebeli, anı körürge izlep, talpıp, aşıgıp kelse, anı ua atı-çuuu da cok. Üy biyçesini ölgenine, kızçıknı tas bolganına da bek carsıydı. Kavkazga kaythanlay, ol, maşina augan cerge barıp, bir ız tapsam dep, tögerekni karışkarış tintedi, alay a bir ız da tapmaydı. Sora şaharlaga, ellege aylanıp, andan hapar bolur dep, işekli bolgan adamga, selsovetge emda kalgan organizasiyalaga sorup aylandı.

Alay bolganlıkga, kişiden bir türlü hapar tapmadı. Tüñülüp, üyge kaytıp kele, amalsız bolup, çıgan taborga kaytdı. Ala anı konak etip aldıla. Ol da caşırmay, carsıuun alaga aytdı. İçlerinde bir kartırak colda tabılgan kızçıknı üsünden eşitgen haparın aytdı. Sora «Bıyıl kaçda Nevinnomısskeni katında çıgan cıyılıu bollukdu. Arı sen bizni bla barsañ, biz anda seni kızçıgıñı tabarbız»,- dedi.

Cıyılıu bolur zamanña kızçıknı atası tanış çıgan taborga üç kün alga keledi. Ala kadalıp kurala edile. Caşla,

kızla, macal kiyimlerin kiyip, çaçların, közlerin, kaşların boyap, keslerin ariu körgüztürge küreşe edile.

Cıyılıu başlandı. Çıgan tilde ullu dauur bara edi. İçlerinde orusça söleşgen tauuşla da kele edile. Munu arbada koüp, birgesine bargan çıganlıla cıyılıunu içine siñip ketdile. Konaknı cüregin basar muratda, ceñil-ceñil kelip, türlü-türlü haparla ayta edile. Birazdan: «Kızıñı tapdık», - dep kuuandırdıla. Biz allında aythança, mursalanı içinde sabiyni tabıp, alıp ketgen haparın aytdıla. Ata anı eşitgenley, kızına barırga aşıkdı. Çıganlıla anı unamadıla. «Ol endi tolu çıgan kız bolgandı, anı mursalada tabılganın aña kişi aytmagandı. Kimle bolsala da atıp ketgendile dep tura edik. Allay atılıp kalgan sabiy kayda da tübeydi», - dedile.

Endi sen aşıkmay barıp, kesiñi iyleşdirip, andan sora söznü açık etsek, ol zamanda iş tüzelip keter», - deydile. Ol onouga barı da ırazı boldula. Ata kızçık caşagan taborga bara-kele talay zamannı aşırdı. Al ayda çıganlılaga da, kızçıgına da kesin üyretdi. Bir kesek zamandan sora ol, şuöhları bla bir tilli bolup, kızçık caşagan tabordan uzak bolmay kesine çatır kuradı. Tura turup bir ariu çıgan tişirıunu da aldı.

Bir kün atası, ol zatnı közleri bla körgenleni, başhaların da çakırıp, caşırmay işni bolganıça kızına aytdı. Kuru anı bla kalmay, milletge köçgünçülükde cetgen kıyınlıklarını üslerinden talay hapar bildirdi. Söz üçün, caşla askerde kan tögüp, ne caralı bolup, neda ölüp, ataları, anaları emda sabiyleri açdan ölgenleni üsünden. Karıusuz sanlaga türlü-türlü auruula tiyip, bolnisaga barırga komendantla koymay, ölgenleni da esgerdi. Ol hapar aythan zamanda kızçıknı da, talay

çıganlını da közlerinden cilyamukla aga edile. Ol sözün boşarga, kızçık sekirip örge turup, kıçırıp, siz maña nek aytmagansız dep, soruulu karadı. Çıganlıla: «Biz seni bu atañ aythan zatlanı bilmey edik. Kim ese da sabiyin asırayalmay

atıb ketgendi",- deb tura edik.

Andan sora ata köp da turmay, kızın, çıgan katınnı da alıp, eline baradı. Anda millet, cıyılıp, ullu kuuanç etedi. 14 cılı bolgan kızçık, birinçi klassha barırga caramaydı. Ata izley ketip, elde bir alamat kart ustaznı tabıp, anı birinçiden beşinçi klassha deri programmasın bir cılga okutadı. Ol, kızçık da küreşip, beşcıllık okuunu bir cılga boşaydıla. Kaçda altınçı klassha kirip, okup başlaydı. Ustaz da boluşup, kızçık altınçı klassda igi okuganla bla teñ baradı.

Ol şkolnu boşap, medisina institutha kiredi. Anda okugan zamanında, kuru anda bergenleri bla kalmay, halk darmanlaga, artık da çıgan bagıuga, ullu es böledi. Okuudan kelgeni sayın honşunu, cuuuknu, teñni, tanışlarını sauluklarına

karaydı. Ala da anı kelligin saklap turadıla. Alay bla atasını üyünde bir otouun ambulatoriya etedi.Anda auruganlaga karagan zatları turadıla. Alayga ol tanıgan, tanımagan karaçay, çıgan da keledi. Anı küçünden şuöhluknu igi

cürütedile. Bir birine ariu karap tebireydile. Alay ete, okuuun, işin da birge bardıra, kız institutnu igi boşap, kelip elinde işlep başladı. Kauum zamandan aspiranturaga kiredi, anı da cetişimli boşap kaytadı. Ol keziu da cetip, elde kuuanç boladı. Arı kızçıknı tabıp asıragan çıganlılaga, ullu sıy berip, çakırdıla.

Eki millet da cıyılıp, kızçıknı kuuançın birge etdile. Alayda toy, oün, kuuanç bara edi. Alay bla ol kızçıknı küçünden

karaçaylıla bla çıganlıla bügünlükde ullu şuöhluk cürütedile.

TEBULANI Dauut.