ORAYDA
Bek ertdelede bizni taulada bek seyir, türlü işle bolgandıla. Kart adam caşab bir zamannga cetse, anı kayadan atıu da - katı işleni biri. Kart, carausuz adam elge kıyınlık keltiredi degen oümdan bolgandı ol. Allay bir kartnı caşın elni tamadaları çakırıb: "Atangı zamanı cetgendi, kaygısın kör", - deb bildirgendile. Caş ol cıyılıudan mıdah bolub kaythanın körüb, atası, kart kişi:
- Nek mıdahsa, caşım? - deb kaygılı sorgandı.
- Atangı korat, boldu caşaganı, deb tohtagandıla...
- Meni ölmezimi süe eseng, - degendi atası, - meni kayadan atarga deb alıb ketgeningden sora, dorbunlanı birinde koüb keterse. Kim biledi, köb barmazma men da...
Caş, elni buyrugundan taymazga küreşse da, atasın caşarın süyüb, anı eltib dorbunnga caşırıb kaythandı. Zaman-zamanı bla azık elte turgandı. Bir colda kart:
- Ne hapar elden, camagatdan? - deb sorgandı.
- Aç cıl bolgandı da, atam, erkek mal koymay kesgenbiz, endi kaçda koylaga koşarga koçhar cokdu... - degendi.
- Alay ese, koylanı bıltır el koçhar cıyılgan orunnga urub, anda catdırıgız.
Caş atası aythança etdirgendi elge, ne seyir ese da, koyla cazga telü bergendile.
Dagıda bir zamandan caş atasına:
- Kurgak, aman cıl bolub, entda elibizge aç kıyınlık kirgendi da, mürzeuge urluk koymay boşaganbız, sabanla salınmay kalıb ketedile, - deb, aman hapar aythandı. Atası dagıda üretgendi:
- Saban ızladan kelgen collanı eki canın sürügüz, - deb. Elçile ol collanı canların sürsele, küz buday çıgıb, ekinçi cılga sau elge mürzeu, urluk bolub kalgandı. Ol zamanda el sagayadı caşha.
- Sen bu akıllanı kaydan tabdıng? - deb sorgandıla tamadala. Ol da korkmagandı da:
- Siz kayadan atıuçu kartladan! - deb taukel cuuab bergendi, atasın kayadan atmaganın da aythandı.
- Biz alanı cardan atıb turganbız, alay a ala köre edim ne zatnı da bilgen, bereketni tuturugu. Barıgız, alıb keligiz! - deb, buyruk bergendile talay caşha. Ol kart kişini atı Oyra bolgandı. Erkeletgenden, caşla, anı at allına alıb: " Oyra, Oyranı alıb kelebiz, oy, o-o-rayda!.." - deb cırlab kelgendile. El, ol akıllı kartha ullu uça bla tübeb, sıyın költürtgendi.
Andan sora tau ellede kart adamnı kayadan atıu kiyik adet da keri bolgandı. Köb caş birden: "Oyra, orayda!" - deb sozub, ariu aytıb kelgenleri tab körünngen bolur, andan sora kelin alıb kelgende da alay cırlab aytıb tebregendile da, Orayda kuuançnı başi bolub kalgandı deb, burunngu kartladan bılay eşitiuçen edim.
Kelin alırga bargan küeu nögerlege kıznı erlay berib koymagandıla, igi aşhı Oraydanı aytdırtmay. Men da allay cerde köb kere başçılıgın etgenme. Kalay ariu bola edi, bireulen "Oraydanı" sozub, talay caş da ejiu etse! "Oraydanı" sözleri oldu, budu degenni da bilmeyme, har kelin alıb kelgenni kuuançda kesini Oraydası, sözleri bolgandı, alayda ogunak kuraşdırılgan. Sözleni köbüsü - kelinçikge mahtau, sıy, baga beriu:
Oy, oyra, orayda! Kelgenbiz,
Bu üyürde bir ariu kız körgenbiz,
Subay nazlay, ariud deyle sanları,
Nür oüula salad deyle kolları!
Oy, oyra, orayda! Orayda!
Tögerekde oün-kuuanç har kayda!
Bizni da bard ilyaçinley caşıbız,
Kelin, seni saklay, kaynayd aşıbız!
Oy, oyra, kelinçik! Orayda!
Çıga eseng, çık, kelinçik, sen, hayda!
Çıkmay eseng, caşnı kölün kaldırdıng,
Sen, saklata, at belleni taltırdıng!
"Orayda" 1984 cılda 16 avgustda Ortabaylanı Rimma, Cögetey-Ayagı rayonda Sarıtüz elde, Özdenlanı Abugaliyden cazıb algandı. 1987 cılda "Orayda" "Karçay-Malkar folklor" kitabda basmalanngandı.
|
